فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد دوم

۱۶- باب: يَجِب الأَذَانُ عَلى المِنْبَرِ يَوْمَ الجُمُعَةِ
باب [۱۶]: واجب است که امام بر روی منبر جواب مؤذن را بگوید

۵۱۱- عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنَ أَبِي سُفْيَانَ س، أَنَّهُ جَلَسَ عَلَى المِنْبَرِ، يَوْمَ الجُمُعَةِ، فَلَمَّا أَذَّنَ المُؤَذِّنُ، قَالَ: اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ، قَالَ مُعَاوِيَةُ: «اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ»، قَالَ: أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، فَقَالَ مُعَاوِيَةُ: «وَأَنَا»، فَقَالَ: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، فَقَالَ مُعَاوِيَةُ: «وَأَنَا»، فَلَمَّا أَنْ قَضَى التَّأْذِينَ، قَالَ: يَا أَيُّهَا النَّاسُ، إِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ جعَلَى هَذَا المَجْلِسِ، «حِينَ أَذَّنَ المُؤَذِّنُ، يَقُولُ مَا سَمِعْتُمْ مِنِّي مِنْ مَقَالَتِي» [رواه البخاری: ٩۱۴].

۵۱۱- از معاویه بن ابی سفیانبروایت است که وی در روز جمعه بالای منبر نشست.

چون مؤذن اذان داد و گفت: (اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ)، معاویهسگفت: (اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ)،چون مؤذن گفت: (أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ)معاویه گفت: و من، [یعنی: و من هم می‌گویم که: (أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ)،چون [مؤذن] گفت: (أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ)،معاویهسگفت: و من، [یعنی: و من هم می‌گویم که: (أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ)].

چون مؤذن اذان را تمام کرد، [معاویهس]گفت: ای مردم! من از پیامبر خدا جدر حالی که در همین جا نشسته بودند، شنیدم که هنگام که مؤذن اذان داد، همان چیزی را گفتند که شما از گفته من شنیدید [۲۴۲].

[۲۴۲] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) متابعت از مؤذن در اذان مستحب است. ۲) طوری که در احادیث دیگری به طور مفصل تر آمده است، کسی که اذان را می‌شنود، آنچه را که مؤذن می‌گوید، باید بگوید، و هنگامی که مؤذن (حي علی الصلاة) و (حي علی الفلاح)می‌گوید، او بگوید: (لا حول ولا قوة الا بالله العلي العظیم)، و در اخیر بگوید: «اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ، وَالصَّلاَةِ القَائِمَةِ آتِ مُحَمَّدًا الوَسِيلَةَ وَالفَضِيلَةَ، وَابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِي وَعَدْتَه». ۳) تعلیم و تعلم علم از امام در وقتی که بر بالای منبر نشسته است، روا می‌باشد. ۴) سخن زدن امام پیش از شروع کردن به خطبه جواز دارد. ۵) نشستن برای امام بر روی منبر در روز جمعه پیش از خطبه دادن جواز دارد.