فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد دوم

۲- باب: فَضْلِ قِيَامِ اللَّيْلِ
باب [۲]: فضیلت قیام شب

۵٩۱- عَنِ ابْنِ عُمَرَ س، قَالَ: كَانَ الرَّجُلُ فِي حَيَاةِ النَّبِيِّ ج، إِذَا رَأَى رُؤْيَا قَصَّهَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ جفَتَمَنَّيْتُ أَنْ أَرَى رُؤْيَا، فَأَقُصَّهَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ج، وَكُنْتُ غُلاَمًا شَابًّا، وَكُنْتُ أَنَامُ فِي المَسْجِدِ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ جفَرَأَيْتُ فِي النَّوْمِ كَأَنَّ مَلَكَيْنِ أَخَذَانِي، فَذَهَبَا بِي إِلَى النَّارِ، فَإِذَا هِيَ مَطْوِيَّةٌ كَطَيِّ البِئْرِ وَإِذَا لَهَا قَرْنَانِ وَإِذَا فِيهَا أُنَاسٌ قَدْ عَرَفْتُهُمْ، فَجَعَلْتُ أَقُولُ: أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ، قَالَ: فَلَقِيَنَا مَلَكٌ آخَرُ فَقَالَ لِي: لَمْ تُرَعْ، فَقَصَصْتُهَا عَلَى حَفْصَةَ فَقَصَّتْهَا حَفْصَةُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ جفَقَالَ: «نِعْمَ الرَّجُلُ عَبْدُ اللَّهِ، لَوْ كَانَ يُصَلِّي مِنَ اللَّيْلِ» فَكَانَ بَعْدُ لاَ يَنَامُ مِنَ اللَّيْلِ إِلَّا قَلِيلًا [رواه البخاری: ۱۱۲۱].

۵٩۱- از ابن عمربروایت است که گفت: در زمان پیامبر خدا جاگر کسی خوابی می‌دید، آن را برای پیامبر خدا جقصه می‌کرد، آرزو داشتم که خوابی ببینم و برای پیامبر خدا جقصه نمایم، و من بچه جوانی بودم، و در زمان پیامبر خدا جدر مسجد می‌خوابیدم.

در خواب دیدم که گویا دو فرشته مرا گرفته و به سوی آتش [دوزخ] بردند، و [دیدم] که دوزخ به مانند چاهی ساخته شده است، و دارای دو شاخ است [۳۳۶]، و در آن مردمانی هستند که آن‌ها را می‌شناسم، و من پی هم می‌گفتم: از آتش [دوزخ] به خدا پناه می‌جویم، [عبدالله بن عمرب]گفت که: در این وقت فرشته دیگری آمد و برایم گفت که: مترس.

[این خواب را] برای (حفصه)لقصه نمودم [۳۳٧]، و حفصه آن را برای پیامبر خداجقصه نمود، ایشان فرمودند:

«عبدالله شخص نیکی است اگر در شب نماز بخواند» [یعنی: نماز تهجد بخواند]، بعد از این واقعه، عبداللهسفقط وقت اندکی را در شب می‌خوابید [۳۳۸].

[۳۳۶] یعنی: دارای دو پایه است، و برروی این دو پایه عمود دیگری است که چنگک‌هایی در آن آویزان است، که از مجموع آن دو پایه عمودی که بر روی آن‌ها است، چیزی تشکیل می‌شود که بنام (سر‌انداز چاه) یاد می‌شود، که قرقره ریسمان چاه را به آن آویزان می‌کنند. [۳۳٧] حفصهلام المومنین، دختر عمر بن الخطاب و خواهر عبدالله بن عمر راوی حدیث است. [۳۳۸] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) پیامبر خدا جاز آن جهت این خواب را نسبت به عبدالله بن عمرسبه قیام لیل تعبیر کردند که دیدند عبداللهساز نمازهای فرض تغافل نمی‌کند که مستلزم تذکرش به آتش دوزخ گردد، از این سبب او را بخواندن نماز شب ترغیب نمودند. ۲) قیام لیل سبب نورانیت و نجات از آتش دوزخ می‌شود، خودم چندین کس را می‌شناسم که قیام لیل دارند، و نورانیت را می‌توان در چهره آن‌ها به طور آشکاری مشاهده نمود. ۳) خواب شدن تمام شب و برای همیشه کار خوبی نیست و مکروه است، از جابرساز پیامبر خدا جروایت است که فرمودند: «مادر سلیمان÷برایش گفت: در شب بسیار مخواب، زیرا خواب شدن بسیار به شب، سبب فقر و بی‌چارگی در روز قیامت می‌شود»، در فتح المبدی آمده است که: بعضی از فقراء بر سر دسترخوان می‌گفتند: ای مردم! بسیار مخورید، زیرا باید بسیار بنوشید، و باز باید بسیار بخوابید، و بسیار خوابیدن سبب حسرت خوردن بسیار در وقت مرگ می‌شود.