٢- بیان دشمنی شیطان
چنانکه الله متعال می‌فرماید: ﴿وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يُجَٰدِلُ فِي ٱللَّهِ بِغَيۡرِ عِلۡمٖ وَيَتَّبِعُ كُلَّ شَيۡطَٰنٖ مَّرِيدٖ٣ كُتِبَ عَلَيۡهِ أَنَّهُۥ مَن تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُۥ يُضِلُّهُۥ وَيَهۡدِيهِ إِلَىٰ عَذَابِ ٱلسَّعِيرِ٤﴾[الحج: ٣-٤].
«و بعضی از مردم، بدون (هیچ) علم و دانشی، در (بارۀ) الله به مجادله برمی‌خیزند، و از هر شیطان سرکشی پیروی می‌کنند، (در قضای الهی) بر او (شیطان) نوشته شده که هرکس با او دوستی کند، مسلماً او گمراهش می‌کند، و او را به عذاب سوزان (جهنم) می‌کشاند».
* تولی شیطان، دوستی با شیطان را گویند که این دوستی با پیروی از گام‌های شیطان، تصدیق وعده‌های شیطان، و ارتکاب معاصی که شیطان آنها را زیب و زینت می‌بخشد، به وجود می‌آید. چنانکه الله متعال می‌فرماید: ﴿وَمَن يَتَّخِذِ ٱلشَّيۡطَٰنَ وَلِيّٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ فَقَدۡ خَسِرَ خُسۡرَانٗا مُّبِينٗا١١٩ يَعِدُهُمۡ وَيُمَنِّيهِمۡۖ وَمَا يَعِدُهُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ إِلَّا غُرُورًا١٢٠﴾[النساء: ١١٩-١٢٠].
«و هرکس شیطان را به جای الله ولی و دوست خود بگیرد، قطعاً زیانی آشکار کرده است. (شیطان) به آنها وعده می‌دهد و آنان را به آرزو می‌افکند، و شیطان جز فریب و باطل به آنان وعده نمی‌دهد».
* الله متعال خبر داده است که دشمنان او، دوستان شیاطین هستند. و مردم دو گروه هستند: گروهی با الله و گروهی با شیاطین.
الله متعال می‌فرماید: ﴿وَإِنَّ ٱلشَّيَٰطِينَ لَيُوحُونَ إِلَىٰٓ أَوۡلِيَآئِهِمۡ لِيُجَٰدِلُوكُمۡۖ وَإِنۡ أَطَعۡتُمُوهُمۡ إِنَّكُمۡ لَمُشۡرِكُونَ١٢١﴾[الأنعام: ١٢١].
«و به راستی شیاطین به دوستان خود (شبه‌های) القا می‌کنند، تا با شما مجادله کنند، و اگر از آنها اطاعت کنید بی‌گمان مشرک خواهید بود».
* پس دشمنی حقیقی که بین انسان و شیطان وجود دارد مسئله بزرگی است که الله متعال آن را چهار بار در قرآن کریم به وضوح بیان نموده است. چنانکه می‌فرماید: ﴿وَلَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَٰتِ ٱلشَّيۡطَٰنِۚ إِنَّهُۥ لَكُمۡ عَدُوّٞ مُّبِينٌ١٦٨﴾[البقرة: ١٦٨] «و از گام‌های شیطان پیروی نکنید، چرا که او دشمن آشکار شما است».
* و پیامبر ج با اشاره به این دشمنی، طوری که در صحیح مسلم از جابر بن عبدالله انصاری ب روایت شده است، فرموده‌اند: «إِنَّ الشَّيْطَانَ يَحْضُرُ أَحَدَكُمْ عِنْدَ كُلِّ شَيْءٍ مِنْ شَأْنِهِ»[٣]. «حقا که شیطان در وقت انجام هرکاری با شما حاضر می‌شود».
* از دیگر فعالیت‌های شیطان، سعی او در گمراه‌نمودن انسان است، چنانکه الله متعال در مورد موسی ÷ حکایت می‌کند که گفت: ﴿هَٰذَا مِنۡ عَمَلِ ٱلشَّيۡطَٰنِۖ إِنَّهُۥ عَدُوّٞ مُّضِلّٞ مُّبِينٞ١٥﴾ [القصص: ١٥] گفت: «این از عمل شیطان بود، بی‌گمان او دشمن گمراه‌کننده آشکاری است».
و همچنین می‌فرماید: ﴿۞أَلَمۡ أَعۡهَدۡ إِلَيۡكُمۡ يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ أَن لَّا تَعۡبُدُواْ ٱلشَّيۡطَٰنَۖ إِنَّهُۥ لَكُمۡ عَدُوّٞ مُّبِينٞ٦٠ وَأَنِ ٱعۡبُدُونِيۚ هَٰذَا صِرَٰطٞ مُّسۡتَقِيمٞ٦١ وَلَقَدۡ أَضَلَّ مِنكُمۡ جِبِلّٗا كَثِيرًاۖ أَفَلَمۡ تَكُونُواْ تَعۡقِلُونَ٦٢﴾[يس: ٦٠-٦٢].
«ای فرزندان آدم! آیا با شما پیمان نبستم که شیطان را عبادت نکنید که او برای شما دشمن آشکار است؟! و اینکه مرا عبادت کنید، این راه مستقیم است. و به راستی شیطان گروه زیادی از شما را گمراه ساخت آیا اندیشه نکردید؟!».
﴿جِبِلّٗا﴾: یعنی خلق بسیار که بر فطرت صحیح و درست بودند. و الله تعالی ایشان را برآن آفریده است.
* کسی که به الله ایمان آورد و از هدایت او پیروی نمود الله ﻷ او را حفظ نموده از شر شیطان مصون می‌دارد و الله تعالی او را کافی است. ﴿أَلَيۡسَ ٱللَّهُ بِكَافٍ عَبۡدَهُۥ﴾ [الزمر:٣٦] «آیا الله برای بنده‌اش کافی نیست؟!».
* بنده مؤمن در همه امور خود؛ چه بزرگ و چه کوچک، نیاز به اتّباع هدایت الله تعالی دارد. و این نیازمندی وی بیشتر از نیازمندی او به خوردن، نوشیدن و نفس کشیدن است.
* گفتنی است هدایت‌یافتگان بر یکدیگر درجه و برتری دارند از این‌رو الله متعال مسلمان را امر فرموده تا هر روز از او هدایت بخواهد. طوری که نماز مسلمان درست و کامل نمی‌شود تا این دعا را نخواند ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ٦﴾[الفاتحة: ٦] «ما را به راه راست هدایت کن».
* الله متعال به مؤمنان وعده داده است که از گزند آنچه از فتنه‌ها، رنج‌ها و غم‌ها، گناهان، اضطراب‌ها و نگرانی‌ها و ندانستنی‌ها، شک و شبهه و... كه انسان‌ها در آنها قرار می‌گیرند و در واقع همه تاریکی‌ها هستند، مصون خواهد داشت و از شر آن سالم در خواهند آمد.
* الله متعال هر امری را که مردم به توضیح و بیان آن نیاز داشته‌اند، در کتابش (قرآن کریم) و یا به وسیلۀ پیغمبرش ج، بیان نموده است، و سرانجام دین اسلام را به پایه کمال و تمام رسانده است. چنانکه می‌فرماید: ﴿ٱلۡيَوۡمَ أَكۡمَلۡتُ لَكُمۡ دِينَكُمۡ وَأَتۡمَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ نِعۡمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ ٱلۡإِسۡلَٰمَ دِينٗا﴾[المائدة: ٣].
«امروز دین شما را برایتان کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم، و اسلام را (به‌عنوان) دین برای شما برگزیدم».
* پیامبر ج در جمع مسلمانان در لابه‌لای خطبۀ حجة الوداع فرمود: «من در میان شما چیزی را می‌گذارم که پس از آن هرگز گمراه نشوید؛ مادامی که به آن چنگ زنید، کتاب الله. و شما دربارۀ من پرسیده می‌شوید، پس شما چه خواهید گفت؟ گفتند: شهادت می‌دهیم که حقا شما ابلاغ نمودید، ادای امانت کردید، و نصیحت فرمودید. (پیامبر ج) انگشت سبابه خود را به طرف آسمان بالا برده سپس به مردم اشاره کرد و فرمود: پروردگارا، شاهد باش. سه بار این جمله را تکرار نمود» [صحیح مسلم به روایت جابر س][٤].
و در مستدرک حاکم و سنن بیهقی و دیگر کتاب‌های حدیثی به روایت ابوهریره س آمده است که پیامبر ج فرمود: «دو چیز در میان شما گذاشتم که با وجود آنها گمراه نخواهید شد، کتاب الله و سنت من. و این دو از هم جدا نمی‌شوند تا بر سر حوض به من برسند». شیخ آلبانی / این حدیث را صحیح دانسته است.
[٣]- صحيح مسلم: ٢٠٣٣.
[٤]- صحيح مسلم: ١٢١٨.