زندگی‌نامه امام بخاری رحمه الله
نام کامل ایشان محمد بن اسماعیل بن ابراهیم ابن بَرْدِزْبَه است و بردزبه واژه بخارایی است به معنای کشاورز که امام ذهبی / به این مطلب در کتاب سیر اعلام النبلا اشاره نموده است.
امام بخاری / در سال ١٩٤ هجری دیده به جهان گشود. پدر او شخص پرهیزگار و بر کسب حلال حریص بود، وی درحالی که محمد (امام بخاری) کودک بود، وفات کرد و محمد یتیم پرورش یافت. درباره خویش گفته است: «در مدرسه بودم که حفظ حدیث به من الهام شد».
و امام بخاری / می‌گوید: هنگامی که به سن شانزده سالگی رسیدم، کتاب‌های ابن مبارک و وکیع را حفظ کرده بودم و سخنان این‌ها (یعنی اصحاب رأی) را نیز دانستم.
امام بخاری / می‌گوید: در نزد اسحاق بن راهَوَیه بودم، برخی از یاران ما گفتند: کاش کتاب مختصری از سنت پیامبر ج جمع‌آوری می‌کردید، این سخن در قلبم جا گرفت، پس شروع به جمع‌آوری این کتاب کردم. منظور امام بخاری از لفظ -این کتاب- کتاب صحیحش (صحیح بخاری) است که از صحیح‌ترین کتاب‌های حدیث می‌باشد.
ابن ابی حاتم می‌گوید: از امام بخاری / پرسیدم: آیا دوایی وجود دارد که فردی بنوشد، و او را در روند حفظ نفع رساند؟ گفت: نمی‌دانم، سپس به طرف من نگاه کرد و گفت: چیزی را برای حفظ مفیدتر از این نمی‌دانم که شخص پشت کار و اشتیاق داشته باشد و همیشه تأمل و دقت داشته باشد.
امام بخاری / بسیار پرهیزگار بود. از وی روایت شده است که می‌گفت: از روزی که دانستم که غیبت‌کردن به خود انسان ضرر می‌رساند غیبت هیچکس را نکردم.
امام بخاری / در سال‌های اخیر حیات خویش مورد اذیت و آزار حسودان قرار گرفت، طوری که از سرزمینش تبعید شد و سختی‌های زیادی را متحمل شد، اما بر مصیبت‌ها صبر نمود. عبدالقدوس سمرقندی / می‌گوید: محمد (امام بخاری) نزد بستگان و خویشاوندان خود در منطقه خرتنگ آمد، شنیدم شبی چنین دعا می‌کرد: «پروردگارا! زمین با همه فراخی‌اش بر من تنگ آمده پس مرا به سوی خود بگیر». پس همان ماه کامل نشد که وفات کرد، البته وفات‌شان در سال ٢٥٦ هجری بود، /.
امام بخارى / در صحیح بخارى می‌گوید:
«بَابٌ: العِلْمُ قَبْلَ القَوْلِ وَالعَمَلِ» «باب: آموختن علم قبل از گفتن و عمل کردن».
این بابی در کتاب صحیح بخاری است. و معنای این سخن را شیخ محمد بن عبدالوهاب / نقل نموده و آن را بیشتر شرح و توضیح داده است و نص عبارت امام بخاری / این است:
«باب الْـعِلْمُ قَبْلَ الْقَوْلِ وَالْعَمَلِ لِقَوْلِ اللهِ تَعَالَى: ﴿فَٱعۡلَمۡ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّهُ﴾ [محمد:١٩]؛ فَبَدَأَ بِالْعِلْمِ».
«این باب دربارۀ آموختن علم قبل از گفتن و عمل‌کردن است زیرا الله متعال می‌فرماید: ﴿فَٱعۡلَمۡ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّهُ﴾ [محمد: ١٩]؛ «پس بدان که جز الله هیچ معبود برحقى نیست و براى گناهانت طلب مغفرت کن» نخست به علم آغاز نموده است».
امام بخاری / به این آیه کریمه استدلال نموده است: ﴿فَٱعۡلَمۡ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّهُ وَٱسۡتَغۡفِرۡ لِذَنۢبِكَ﴾ [محمد: ١٩] «پس بدان که جز الله هیچ معبود برحقى نیست و براى گناهانت طلب مغفرت کن».
قبل از گفتن و عمل‌کردن به فراگرفتن علم آغاز نموده و این دلیلی است بر تقدیم علم بر گفتن و عمل‌کردن، و استغفار که در آیه به آن اشاره شده هم قول است و هم عمل‌کردن؛ زیرا عمل صالح است.
پیشی گرفتن علم بر عمل را عقل نیز تایید می‌کند، چون عمل‌کردن بدون علم عملی است خلاف راه و روش رسول اکرم ج، و چیزی که موافق با امر رسول اکرم ج نباشد مورد قبول نیست، از این‌رو تقدیم علم بر عمل واجب می‌باشد.
بیان این مطلب برای فهماندن عقیدۀ صحیح به مردم بسیار مهم است، زیرا بعضی‌ها که در انجام عبادت در شرک واقع می‌شوند درحالی که اعمالی مانند نماز، صدقات، حج و غیره را انجام می‌دهند و می‌پندارند که گویا آنچه بر آن‌ها لازم بود را ادا کردند، و این اعمال‌شان را دلیل گرفته خویشتن را برحق می‌دانند. پس شیخ محمد بن عبدالوهاب / می‌خواهد این مطلب را بیان کند که علم با پیروی راه و روش پیغمبر ج مقدم است، و اعمالی که بر این روش بنا نشود با وجود کثرت آن، باطل هستند اگرچه شخصی که آن را انجام می‌دهد به این باور باشد که این اعمال به وی نفع می‌رساند.
کسی که این اعمال را انجام می‌دهد و در عبادت الله متعال شرک می‌آورد طوری که برای غیر الله متعال قربانی (ذبح) می‌کند و غیر الله را به دعا می‌خواند و نذر را برای غیر الله متعال تقدیم می‌کند، پس چنین شخصی مشرک بوده به الله متعال کفر ورزیده و از اسلام خارج شده است اگرچه نماز بخواند و روزه بگیرد و خود را مسلمان بپندارد.
هر عملی که با شرک آمیخته باشد به صاحبش نفع نمی‌رساند طوری که الله متعال می‌فرماید: ﴿وَلَوۡ أَشۡرَكُواْ لَحَبِطَ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ٨٨﴾[الأنعام: ٨٨] «و اگر شرک می‌ورزیدند؛ هرآینه آنچه را که انجام داده بودند از (اعمال نیک) آن‌ها نابود می‌شد»؛ از این‌رو شیخ محمد بن عبدالوهاب / در این زمینه سخن امام بخاری / را نقل کرده است.