دلیل شهادت
قول مؤلف: و دلیل شهادت، این فرمودۀ الله متعال است: ﴿شَهِدَ ٱللَّهُ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَأُوْلُواْ ٱلۡعِلۡمِ قَآئِمَۢا بِٱلۡقِسۡطِۚ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ١٨﴾[آل‌عمران:١٨]. «الله گواهی داده است که معبودی (به‌حق) جز او نیست، و فرشتگان و صاحبان دانش، (نیز بر این مطلب گواهی می‌دهند). درحالی که (الله در جهان هستی) قیام به عدالت دارد، معبودی (به‌حق) جز او نیست، که توانمند حکیم است».
و یعنی: هیچ معبودی جز الله برحق نیست.
(لا إله) تمام آنچه که به غیر از الله متعال عبادت می‌شوند را نفی می‌کند، (إلا الله) عبادت را تنها برای الله یگانه به اثبات می‌رساند، چنانکه هیچ شریکی در فرمانروایی و ملک او تعالی وجود ندارد.
فرموده الله متعال: ﴿شَهِدَ ٱللَّهُ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَأُوْلُواْ ٱلۡعِلۡمِ قَآئِمَۢا بِٱلۡقِسۡطِۚ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ١٨﴾[آل عمران: ١٨]. «الله گواهی داده است که معبودی (به‌حق) جز او نیست، و فرشتگان و صاحبان دانش، (نیز بر این مطلب گواهی می‌دهند). درحالی که (الله در جهان هستی) قیام به عدالت دارد، معبودی (به‌حق) جز او نیست، که توانمند حکیم است».
* لفظ شهادت و آنچه از آن به دست می‌آید بر دو معنای مشهور دلالت می‌کند:
- معنای اول: حضور، مشاهده و دیدن، طوری که الله متعال می‌فرماید: ﴿وَلۡيَشۡهَدۡ عَذَابَهُمَا طَآئِفَةٞ مِّنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ٢﴾[النور: ٢]. «و باید گروهی از مؤمنان بر مجازات‌شان (شاهد و) حاضر باشند».
- معنای دوم: آگاهی آشکارا و قطعی از یک امر مهم و دارای شأن و اهمیت خاص، و در اینجا نیز مراد، همین است. طوری که الله متعال در آیه کریمه می‌فرماید: ﴿شَهِدَ ٱللَّهُ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ﴾[آل عمران: ١٨]. «الله گواهی داده است که معبودی (به‌حق) جز او نیست».
- و به تحقیق این دو معنا در این فرمودۀ الله متعال یکجا جمع شده است: ﴿وَجَعَلُواْ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ ٱلَّذِينَ هُمۡ عِبَٰدُ ٱلرَّحۡمَٰنِ إِنَٰثًاۚ أَشَهِدُواْ خَلۡقَهُمۡۚ سَتُكۡتَبُ شَهَٰدَتُهُمۡ وَيُسَۡٔلُونَ١٩﴾[الزخرف: ١٩]. «و آن‌ها فرشتگان را که بندگان (الله) رحمن هستند، مونث پنداشتند، آیا به هنگام آفرینش آن‌ها (آنجا) حاضر بوده‌اند؟ به زودی گواهی آنان نوشته خواهد شد، و (ازآن) بازخواست می‌شوند».
﴿أَشَهِدُواْ﴾ استفهام انکاری است، یعنی: آیا در هنگام خلقت خود حضور داشتند و با چشمان‌شان دیده‌اند؟
و ﴿شَهَٰدَتُهُمۡ﴾ یعنی خبردادن قطعی آن‌ها در مورد این امر عظیم.
* مقصود این است که شهادت با معنای دومی خبر دادن، بیان‌کردن و تأکیدنمودن در امری مهمی را دربر دارد؛ پس اگر این اوصاف تحقق یافت شهادت نامیده می‌شود هرچند در آن لفظ شهادت نباشد، از این‌رو الله متعال این گمانِ آن‌ها را، شهادت نامیده است.
* هرگاه شهادت‌دادن به حق نباشد پس آن شهادت دروغ است.
و قول (لا إله إلا الله) شهادت نامیده شده زیرا خبر آشکار و قاطع از امری مهم و دارای شأن است.
* فرمودۀ الله متعال: ﴿شَهِدَ ٱللَّهُ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَأُوْلُواْ ٱلۡعِلۡمِ قَآئِمَۢا بِٱلۡقِسۡطِۚ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ١٨﴾[آل عمران: ١٨]. «الله گواهی داده است که معبودی (به‌حق) جز او نیست، و فرشتگان و صاحبان دانش، (نیز بر این مطلب گواهی می‌دهند). درحالی که (الله در جهان هستی) قیام به عدالت دارد، معبودی (به‌حق) جز او نیست، که توانمند حکیم است».
- یعنی الله متعال و فرشتگانش و صاحبان علم و دانش شهادت می‌دهند که هیچ معبودی به‌حق جز الله متعال نیست.
ابن قیم / می‌گوید: فرمودۀ الله متعال: ﴿قَآئِمَۢا بِٱلۡقِسۡطِۚ﴾ قسط، همان عدل است؛ پس الله متعال شهادت می‌دهد که در توحید و یگانگی خود بر عدل پایدار است و در عدل خود واحد و بی‌همتا است، و توحید و عدل هردو جمع‌کنندۀ همه صفات کمال می‌باشد؛ پس یقینا توحید متضمن یکتا و یگانه‌بودن الله متعال در صفات کمال، جمال، عظمت و بزرگی است که برای هیچ‌کس غیر او مناسب و شایسته نیست، و عدل متضمن این است که تمام افعال او راست و درست و موافق به حکمت است.