شرح اصول سه گانه اسلام شیخ محمد بن عبدالوهاب

اصل و اساس این است که دین اسلام تا روز قیامت محفوظ است

شیخ محمد بن عبدالوهاب است می‌گوید: «و دین او همیشه برپا است» یعنی دین اسلام که الله متعال پیامبرش محمد  ج را با آن مبعوث گردانیده تا روز قیامت باقی خواهد بود و از دلایل آن، این فرمودۀ الله متعال است: ﴿إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا ٱلذِّكۡرَ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ٩﴾ [الحجر: ٩] «همانا ما قرآن را نازل کردیم و قطعاً ما محافظ آن هستیم».

و این فرمودۀ او تعالی: ﴿ثُمَّ إِنَّ عَلَيۡنَا بَيَانَهُۥ١٩﴾[القيامة: ١٩] «سپس بیان‌کردنش بر (عهدۀ) ما است».

و این فرمودۀ او تعالی: ﴿وَأَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلذِّكۡرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيۡهِمۡ﴾ [النحل: ٤٤] «و (ما این) قرآن را بر تو نازل کردیم تا برای مردم روشن سازی، آنچه را که به سوی آن‌ها نازل شده است».

* بنابر این الله متعال محافظت از کتابش را با نص و بیان ضمانت نموده است، از این‌رو قرآن کریم و آنچه برای بیان و شرح آن لازم است یعنی سنت نبوی، به ضمانت الله تعالی مورد حراست و نگهداری قرار دارد.

* و بر این امر آنچه از پیامبر  ج به تواتر رسیده است دلالت دارد: «لَا تَزَالُ طَائِفَةٌ مِنْ أُمَّتِي قَائِمَةً بِأَمْرِ اللَّهِ، لَا يَضُرُّهُمْ مَنْ خَذَلَهُمْ أَوْ خَالَفَهُمْ حَتَّى يَأْتِيَ أَمْرُ اللَّهِ وَهُمْ ظَاهِرُونَ عَلَى النَّاسِ»[٢٤٦] «همواره گروهی از امت من فرمان الله تعالی را عملی می‌کنند، یاری‌نکردن مردم یا مخالفت مخالفان ضرری به آنان نمی‌رساند، این شیوه تا صدور فرمان الهی همچنان ادامه دارد و این گروه همواره بر مردم پیروز هستند» [لفظ این حدیث از معاویه بن ابی‌سفیان  ب است که در صحیح مسلم روایت شده است].

* این حدیث با الفاظ نزدیک با آن در صحیحین، مسند و ... از گروهی از صحابه کرام  ش روایت شده است از جمله: از جابر بن عبدالله، مُغیره بن شُعْبه، ثَوْبان بن بُجْدُد، قُرَّه بن اِیاس، سَلَمه بن نُفَیل، زَیْد بن اَرْقَم، عِمْران بن حُصَیْن، ابوبکره ثقفی، ابواُمامه باهِلی، ابوهریره، عمر بن خطاب و ...؛ پس این روایت از احادیث متواتر از پیامبر  ج می‌باشد[٢٤٧].

* باورداشتن بر کامل‌بودن دین و محافظت آن تا روز قیامت اصلی مهمی از اصول دین است.

* امام بخاری  / در صحیح خود در باب فرمودۀ پیامبر  ج «لَا تَزَالُ طَائِفَةٌ مِنْ أُمَّتِي ظَاهِرِينَ عَلَى الْحَقِّ» «همیشه گروهی از امت من برپادارنده حق هستند» می‌گوید: «و آن‌ها اهل علم هستند». و این تفسیر از بخاری  / است. و علی بن مَدینی گفته است که: «آنها اهل حدیث هستند».

* لفظ ظهور که در روایت فوق آمده است اهل علم و جهاد را دربر می‌گیرد طوری که در برخی روایات بر آن تصریح شده است چنانکه در صحیح مسلم از جابر بن عبدالله  ب روایت است که پیامبر  ج فرمود: «لَا تَزَالُ طَائِفَةٌ مِنْ أُمَّتِي يُقَاتِلُونَ عَلَى الْحَقِّ ظَاهِرِينَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ»[٢٤٨] «همیشه گروهی از امت من در راه حق جهاد و قتال می‌کنند و تا قیامت پیروز خواهند بود».

* و در حدیث ابوهریره  س آمده است: «لا تَزَالُ مِنْ أُمَّتِي قَوَّامَةٌ عَلَى أَمْرِ اللَّهِ لا يَضُرُّهَا مَنْ خَالَفَهَا تُقَاتِلُ أَعْدَاءَ اللَّهِ، كُلَّمَا ذَهَبَتْ حَرْبٌ نَشَبَتْ حَرْبُ قَوْمٍ آخَرِينَ، حَتَّى تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ»[٢٤٩].«پیوسته گروهی از امت من بر امر الله پایدار مى‏مانند و کسانى که با آنان مخالفت مى‏کنند، نمى‏توانند به آنان زیانی برسانند، علیه دشمنان الله جهاد و قتال می‌کنند هرگاه جنگی خاموش شد جنگی دیگری با قوم دیگری آغاز می‌شود و همین‌گونه تا اینکه قیامت را دریابند».

* تفسیر امام بخاری  / درست است زیرا جهاد بدون دعوت نمی‌باشد، و نه دعوتی بدون علم می‌باشد، پس دانسته شد که ظهور علم، اساس ظهور جهاد است. از این‌رو مبنای دعوت‌های اصلاحی نخست بر علم استوار بوده است.

* در این احادیث ضمانت‌های بزرگ و اشاره‌های مهمی وجود دارد ازجمله:

- الله متعال حفظ و حراست دین و اولیای خود را ضمانت کرده است.

- یاری‌نکردن مردم و مخالفت مخالفان ضرری به اهل حق نمی‌رساند.

- این گروه در راه حق می‌جنگند، زیرا سلاح علم با خود دارند که به وسیلۀ آن حق را می‌شناسند، و با آن‌ها پیروزی و نصرت الهی است که به ایشان توانایی جنگ و مقاومت می‌بخشد و به وسیلۀ آن بر دشمنان‌شان پیروز می‌باشند.

و از جملۀ اشاره‌ها:

-کسانی که امور دعوت و جهاد را به عهده می‌گیرند حتما با یاری‌نشدن و مخالفت شدید مواجه می‌شوند که به وسیلۀ آن مورد آزمایش قرار می‌گیرند، اما این همه به ایشان ضرری نمی‌رساند.

- یاری‌نکردن از کسانی سر می‌زند که از آن‌ها توقع نصرت و یاری می‌رود، اما شاید مخالفت از سوی آن‌ها و شاید از سوی کسانی که دشمنی و عداوت‌شان آشکار است صورت گیرد.

- و مفهوم این احادیث می‌رساند که کسانی که از یاری‌کردن دست می‌کشند و آنانی که مخالفت می‌ورزند هرگز پیروز نمی‌شوند، هرچند به برخی امکانات بزرگ در جهان دست یافته باشند؛ ولی در حقیقت یک بهرۀ مؤقت برای آنان است، سپس به عواقب بد و ناگوار دچار خواهند شد.

* پس کسی که این احادیث را فهمید:

- یقین می‌کند که الله متعال یاری‌دهنده و حمایت‌کنندۀ دین خود است، هرچند کافران خوش نداشته باشند، و این را می‌داند که سعادتمند موفق کسی است که الله متعال او را از یاری‌کنندگان دین خود گردانیده است.

- و یقین می‌کند که باید حق را با دلیل آن بشناسد و خود باید برپا کنندۀ اوامر الهی باشد، بدون اینکه پروای آنانی را داشته باشد که از یاری دادن او دست برداشته و با وی اعلان مخالفت نموده‌اند یعنی منافقان، کافران و نافرمانانِ فتنه‌گری که الله تعالی به سبب کردارشان مردود ساخته است.

- و یقین می‌کند که -به اذن الله- ترک یاری و مخالفت‌شان، هیچ ضرری به او نمی‌رساند.

- و یقین می‌کند که فتنه‌انگیزی نااُمید‌کنندگان و مخالفان، تنها به خاطر سرکشی آن‌ها از رهنمودهای الله تعالی، و رویگردانی‌شان از اینکه هدایت را از الله بخواهند، و پیروی‌شان از گمان و هوای نفس است؛ پس هراس وی از واقع‌شدن در چیزی که آن‌ها واقع شده‌اند بیشتر می‌شود.

پس وقتی از احوال این مردمان آگاه شد؛ متوسل به الله  ﻷ شده رضایت او تعالی را می‌طلبد، و بر او تعالی اعتماد و تکیه می‌کند: ﴿وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِأَعۡدَآئِكُمۡۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَلِيّٗا وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ نَصِيرٗا٤٥﴾[النساء: ٤٥] «و الله به دشمنان شما داناتر است، و کافی است که الله كارساز (شما) باشد، و کافی است که الله یاور (شما) باشد».

این آگاهی او را وامی‌دارد که بزرگ‌ترین آرمان وی قرارگرفتن در ردیف کسانی باشد که حق را می‌دانند و به آن عمل می‌کنند.

* الله متعال ضمانت کرده که هر کسی به او تعالی تمسک می‌جوید وی را هدایت خواهد کرد، طوری که می‌فرماید: ﴿وَمَن يَعۡتَصِم بِٱللَّهِ فَقَدۡ هُدِيَ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ١٠١﴾ [آل عمران: ١٠١] «و هرکس که به الله تمسک جوید؛ قطعاً به راه راست هدایت شده ‌است».

و می‌فرماید: ﴿فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَٱعۡتَصَمُواْ بِهِۦ فَسَيُدۡخِلُهُمۡ فِي رَحۡمَةٖ مِّنۡهُ وَفَضۡلٖ وَيَهۡدِيهِمۡ إِلَيۡهِ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا١٧٥﴾ [النساء: ١٧٥] «اما آنان که به الله ایمان آوردند و به او تمسک جستند، به زودی همه را در رحمت و فضل خود، وارد خواهد کرد، و آنان را در راه راستی به سوی خود هدایت‌ می‌کند». در این آیه سه مژده بزرگ است که هر کدامی بهتر از دنیا و آنچه در دنیا است می‌باشد.

* به این فرمودۀ الله متعال دقت کن: ﴿فَسَيُدۡخِلُهُمۡ فِي رَحۡمَةٖ مِّنۡهُ وَفَضۡلٖ﴾ [النساء: ١٧٥] «به زودی همه را در رحمت و فضل خود، وارد خواهد کرد».

مثل اینکه رحمت و فضل الهی آن‌ها را از همه جوانب احاطه نموده و هرگونه که بخواهند در میان آن دو از جایى به جاى دیگر منتقل می‌شوند.

* ﴿وَيَهۡدِيهِمۡ إِلَيۡهِ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا١٧٥﴾ [النساء: ١٧٥] «و آنان را در راه راستی به سوی خود هدایت‌شان می‌کند».

و این هدایت خاصی است که آن‌ها را به الله متعال نزدیک ساخته و ایشان را از مقربان الهی قرار می‌دهد، و از آنچه الله متعال می‌پسندد و موجب رضایتش است آگاه می‌سازد، همچنین آگاه‌شان می‌سازد که اگر فضل الله متعال نبود؛ فضلی که از اسباب رحمت و توفیق و فضل بزرگ او تعالی در دنیا و آخرت است، آن‌ها برای شناخت او تعالی هدایت نمی‌شدند.

[٢٤٦]- صحيح مسلم: ١٠٣٧.

[٢٤٧]- صحيح بخاری: ٣١١٦ و ٣٦٤١ و ٧٤٦٠ و... و صحيح مسلم: ١٠٣٧ و...

[٢٤٨]- صحيح مسلم: ١٥٦ و١٩٢٣.

[٢٤٩]- مسند الشامیین، طبرانی، ١٥٦٣ و ٢٤٩٦ با الفاظ فوق الذکر. شعيب ارنؤوط می‌گوید: سند آن حسن است. و در سنن ابن ماجه، ٧ به صورت مختصر با این الفاظ ذکر شده است: «لَا تَزَالُ طَائِفَةٌ مِنْ أُمَّتِي قَوَّامَةً عَلَى أَمْرِ اللَّهِ، لَا يَضُرُّهَا مَنْ خَالَفَهَا». آلبانی در مورد آن می‌گوید: حسن صحیح.