نذر
نذر در قاموس لسان العرب: واجب‌شدن را گوید، کسی که نذر چیزی را بر عهده گرفت پس بر او واجب می‌شود و به ادای آن ملزم است.
عَنْتَره گفته است:
وَلَقَدْ خَشِيْتُ بِأَنْ أَمُوْتَ وَلَمْ تَدُرْ
لِلْحَرْبِ دَائِرَةٌ عَلَى ابْنَيْ ضَمْضَمِ
الشَّاتِمَي عِرْضِي وَلَمْ أَشْتُمْهُمَا
وَالنَّاذِرَيْنِ إِذَا لَمْ أَلْقَهُمَا دَمِي
* یعنی: آن دو فرد کشتن آن شخص را بر خود واجب کردند. و برخی از عرب‌ها این‌چنین می‌کردند که وقتی می‌خواستند به خاطر انتقام‌جویی کسی را به قتل برسانند خون او را نذر می‌کردند، و آن را اعلام می‌کردند؛ پس کسی که به آن نذر وفا می‌کرد (یعنی انتقام می‌گرفت) سبب افتخارش می‌شد، و کسی که به نذرش وفا نکرده و برمی‌گشت این امر برای او عیب و عار بود.
* معنای نذر در شریعت همانند معنای آن در لغت است: پس چیزی را که بنده بر نفس خود خالص برای الله متعال واجب گردانید نذر نامیده می‌شود، از این‌رو عبادت شمرده می‌شود، پس کسی که با نذرکردن غیر الله را مورد عبادت قرار داد به یقین که مرتکب شرک اکبر شده است؛ پناه بر الله.
* و تمام عبادات مشروع که بنده آن را بر خود واجب می‌گرداند مانند نماز، صدقه، روزه، تلاوت قرآن و غیره در نذر داخل می‌شود.
* نذرها غالبا از باب صدقات تقدیم می‌شوند، و این صدقۀ نذرشده، نذیره نامیده می‌شود و جمع آن نُذُور و نَذائِر است؛ و گاهی هم این لفظ به طور خاص بر صدقات اطلاق می‌گردد.
* نذر از شعایر تعبدی ظاهری است، به این خاطر موحدان آن را برای الله متعال انجام می‌دهند، و مشرکان آن را برای تقرب‌جستن به معبودان باطل‌شان انجام می‌دهند، و الله والا است از آنچه شریک او می‌پندارند.
* مشرکان این نذرها را در وقت حاجات برای طلب شفاعت و درخواست حاجات، یا شکرگزاری پس از به دست‌آوردن نعمت، یا دورشدن بلایی تقدیم می‌کنند؛ پس کسی که برای غیر الله متعال نذر کرد به راستی که شرک آورده، چه نذر به خاطر طلب حاجتی بوده باشد یا برای شکرگزاری؛ مادامی که در آن معنی عبادت باشد.
* گاهی لفظ نذر بر واجب‌شدن فعلی بدون ارادۀ معنای تعبد اطلاق می‌شود. مثلا شخصی نذر می‌کند که با فلان شخص سخن نمی‌گوید، یا نوع معینی از غذا را نمی‌خورد، در این‌گونه موارد لفظ نذر به کار می‌رود اما معنی عبادت در آن نیست.
* گاهی هم نذر در انجام گناهی می‌باشد، مانند کسی که نذر می‌کند تا مال فردی را به ناحق بگیرد، یا خون او را بریزد، یا نذر کند که بین زن و همسرش جدایی بیاورد، و امثال آن، که تمام این‌گونه نذرها حرام بوده و وفاکردن به آن جایز نیست.
* از ام المؤمنین عایشه ل روایت است که پیامبر ج فرمود: «مَنْ نَذَرَ أَنْ يُطِيعَ اللَّهَ فَلْيُطِعْهُ، وَمَنْ نَذَرَ أَنْ يَعْصِيَ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ فَلا يَعْصِهِ»[١٠٦] «هرکس نذر کرد که از الله اطاعت کند، پس از او اطاعت نماید. و هرکس نذر کرد که از او نافرمانی کند، پس نافرمانی نکند» (به این نذرش وفا ننماید) [به روایت امام بخاری].
[١٠٦]- صحيح بخاری: ٦٦٩٦ و ٦٧٠٠.