شرح اصول سه گانه اسلام شیخ محمد بن عبدالوهاب

شرح مسأله اول: علم

- مراد از علم در اینجا علم شرعی است.

- علم شرعی عبارت است از شناخت الله متعال، شناخت پیامبر او  ج و شناخت دین اسلام با دلائل.

- شرح تعریف فوق موضوع رساله اصول سه‌گانه است.

- شناخت الله  ﻷ با ایمان به او تعالی و عبادت او تعالی به یگانگی که هیچ شریکی ندارد، می‌باشد.

- راه شناخت الله متعال: تفکر در آیات قرآنی و نشانه‌های او تعالی در كائنات و عالمِ هستی.

- ابن حبان  / در کتاب صحیح خود از طلحه بن خراش  س روایت نموده که وی از جابر بن عبدالله  ب نقل می‌کرد که می‌گفت: مردی برخاست و دو رکعت نماز فجر را ادا نمود طوری که در رکعت اولی ﴿قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡكَٰفِرُونَ﴾ را تا آخر این سوره تلاوت کرد. پیامبر  ج فرمود: «این بنده‌ای است که پروردگارش را شناخته است» و در رکعت دومی ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ﴾ را تا آخر سوره تلاوت کرد. پیامبر  ج فرمود: «این بنده‌ای است که به پروردگارش  ﻷ ایمان آورده است» طلحه  س فرمود: من دوست دارم این دو سوره را در این دو رکعت بخوانم[٢٥].

- و محمد بن نصر المروزی  / در کتاب "تعظیم قدر الصلاة" ذکر کرده: «کسی که پروردگارش را شناخت و به وحدانیت او اعتراف نمود، این شناختن او، محبت، هیبت، امید و ترس از پروردگار را بر او لازم می‌گرداند. به دلیل اینکه اگر تمام دنیا به او داده شود تا به پروردگار کفر بورزد یا دروغی به او تعالی ببندد، چنین کاری را نخواهد کرد.

- شناخت پیامبر  ج با ایمان‌آوردن به او، و پیروی از سنت اومی‌باشد.

شناخت دین اسلام با فراگیری علم شرعی تحقق می‌پذیرد، علمی که بر مبنای آیات قرآنی و احادیث نبوی می‌باشد که عبارت از دلایل دین اسلام است.

و لفظ اسلام به سه معنی دلالت می‌کند:

- معنای اول: تسلیم‌شدن کونی یعنی الزامی و به این معناست که تمام مخلوقات بخواهند یا نخواهند تسلیم اوامر کونی الله متعال می‌باشند، طوری که الله متعال می‌فرماید: ﴿وَلَهُۥٓ أَسۡلَمَ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ طَوۡعٗا وَكَرۡهٗا﴾ [آل عمران: ٨٣] «هرکس در آسمان‌ها و زمین است خواسته يا ناخواسته سر به فرمان او نهاده است».

- معنای دوم: اسلام یا تسلیم‌شدن شرعی عام، که همانا دین تمامی پیامبران است و مراد از آن وحدانیت الله متعال و یگانگی او در عبادت می‌باشد؛ چنانکه در آیات بسیاری در مورد پیامبران آمده که آن‌ها از جمله مسلمانان هستند. طوری که الله متعال می‌فرماید: ﴿يَحۡكُمُ بِهَا ٱلنَّبِيُّونَ ٱلَّذِينَ أَسۡلَمُواْ﴾[المائدة: ٤٤] «پیامبرانی که (در برابر فرمان الله) تسلیم بودند، براساس آن حکم می‌کردند».

- معنای سوم: اسلام شرعی خاص، که همانا شریعت محکم و متینی است که پیامبر  ج به آن مبعوث شده است. و مراد از قول پروردگار نیز همین است، طوری که می‌فرماید: ﴿وَرَضِيتُ لَكُمُ ٱلۡإِسۡلَٰمَ دِينٗا﴾[المائدة: ٣] «و اسلام را (به‌عنوان) دین برای شما برگزیدم». و می‌فرماید: ﴿وَمَن يَبۡتَغِ غَيۡرَ ٱلۡإِسۡلَٰمِ دِينٗا فَلَن يُقۡبَلَ مِنۡهُ﴾[آل عمران: ٨٥] «و هرکس دینی غیر از اسلام برگزیند، هرگز از او پذیرفته نخواهد شد». و همین مطلب اینجا مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

- دلیل، عبارت از دانستن راه و روشی است که به سوی علم ارشاد می‌کند.

- و دلایل به دو نوع تقسیم می‌شوند: دلایل شنیداری و دلایل عقلی.

- دلایل شنیداری: دلایلی هستند که اساس ثبوت آن با شنیدن و یا آنچه جایگزین آن است، می‌باشد که عبارت هستند از: دلایل قرآنی، سنت و اجماع.

- دلایل عقلی: دلایلی هستند که اساس و مصدر ثبوت آن عقل و نظر است.

[٢٥]- صحيح ابن حبان: ٢٤٦٠. حكم آلبانی: صحيح.