شرح اصول سه گانه اسلام شیخ محمد بن عبدالوهاب

توکل عبادتی قلبی است

* امام احمد بن حنبل  / می‌گوید: «توکل عمل قلب است».

* پاداش توکل بر الله متعال بزرگ و فراوان است. زیرا الله متعال پاداش توکل‌کننده را این‌ قرار داده است که او تعالی برایش کافی باشد تا بر اثر آن از هر آنچه نفس تقاضا می‌کند بی‌نیاز ‌شود چون بعد از الله دیگر درخواست و طلبی برای درخواست‌کننده باقی نمی‌ماند.

- الله متعال می‌فرماید: ﴿وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّهُۥ مَخۡرَجٗا٢ وَيَرۡزُقۡهُ مِنۡ حَيۡثُ لَا يَحۡتَسِبُۚ﴾[الطلاق: ٢-٣] «و هرکس که از الله بترسد، (الله) راه نجاتی برای او قرار می‌دهد * و او را از جایی که گمان ندارد روزی می‌دهد».

پس الله متعال با توجه به این دو آیۀ کریمه، پاداش تقوای بنده را رهایی از مشکلات و حصول بر هر نوع رزقی قرار داده است. اما پاداش توکل بسیار بزرگ است طوری که می‌فرماید: ﴿وَمَن يَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسۡبُهُۥٓۚ﴾[الطلاق: ٣] «و هرکس بر الله توکل کند، پس او تعالی برايش کافی است».

- و می‌فرماید: ﴿فَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُتَوَكِّلِينَ١٥٩﴾[آل عمران: ١٥٩] «بر الله توکل کن، زیرا که الله توکل‌کنندگان را دوست می‌دارد». و آثار این محبت بسیار گسترده و بزرگ است.

- الله متعال خود را ستایش نموده و می‌فرماید که او تعالی ﴿نِعۡمَ ٱلۡوَكِيلُ١٧٣﴾[آل‌عمران: ١٧٣] «بهترین حامی» است. این ثنا و ستایش زیبا درهایی از معانی بزرگ را برای خردمندان باز می‌کند که ثمرۀ آن تفکر در آن با ایمان و یقینی است که بنده را به الله مطمئن می‌سازد.

- اینکه می‌گوییم الله متعال نعم الوکیل است نشانگر این است که او تعالی نیاز و حاجت کسی را که او را وکیل گرفته است می‌داند، و می‌داند توکل‌کننده به چه چیزی امیدوار است و از چه چیزی در هراس است، طوری که الله متعال می‌فرماید: ﴿وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِأَعۡدَآئِكُمۡۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَلِيّٗا وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ نَصِيرٗا٤٥﴾[النساء: ٤٥] «و الله به دشمنان شما داناتر است، و کافی است که الله كارساز (شما) باشد، و کافی است که الله یاور (شما) باشد». قدرت الله متعال ایجاب می‌کند که آنچه به بنده‌اش منفعت می‌رساند برایش محقق سازد و آنچه که به او ضرر می‌رساند از وی دفع کند. همچنین قدرت او تعالى موجب نصرت، لطف، مرحمت و احسان او تعالی به بنده‌اش است و دیگر معانی بزرگی را دربر دارد که وصف آن به نعم الوکیل کافی است، تا برای مؤمن یقین، آرامش، امن و اطمینان و اعتماد کامل به الله متعال ایجاد شود، به حدی که تمام هم و غم دنیا اگر با هم جمع شوند نزد او ناچیز خواهد بود.

- عبارت ﴿حَسۡبُنَا ٱللَّهُ وَنِعۡمَ ٱلۡوَكِيلُ١٧٣﴾[آل عمران: ١٧٣] «الله ما را بس است، و بهترین حامی است» را مردمانی می‌گویند و بر اثر آن به جایگاه بسیار عالی از خشنودی و رضایت الله، و تقرب و نزدیکی به او تعالی نایل می‌گردند، و مردمانی هم آن را می‌گویند و از گلوهایشان بالاتر نمی‌رود، و سرّ آن در انواع بندگی‌هایی است که در قلب بنده جای گرفته است.