انواع صبر
١- صبر بر طاعت الله متعال، و مثال آن، این فرمودۀ الله تعالی است: ﴿وَأۡمُرۡ أَهۡلَكَ بِٱلصَّلَوٰةِ وَٱصۡطَبِرۡ عَلَيۡهَاۖ﴾[طه: ١٣٢] «و خانواده‌ات را به نماز فرمان بده، و (خود) بر (انجام) آن شکیبا باش».
و می‌فرماید: ﴿وَٱصۡبِرۡ نَفۡسَكَ مَعَ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ رَبَّهُم بِٱلۡغَدَوٰةِ وَٱلۡعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجۡهَهُۥ﴾[الكهف: ٢٨].
«و با کسانی صابر باش که پروردگار خود را صبحگاهان و شامگاهان می‌خوانند، (و تنها) وجه او را می‌طلبند».
٢- صبرنمودن در برابر ترک معصیت و نافرمانی الله متعال با خودداری و دوری‌جستن از گناه، و ابن قیم / در کتاب "طریق الهجرتین و باب السعادتین" ده سبب را ذکر نموده که بر صبرنمودن در برابر ترک معصیت کمک می‌کند که خلاصۀ آن چنین است:
«دانستن اینکه گناه زشت بوده و در ذات خود شر است؛ حیاکردن از الله متعال؛ نیت محافظت از نعمت‌های الهی را داشتن، زیرا گناهان، نابوده‌کنندۀ نعمت‌ها هستند؛ ترس از الله متعال و هراس از عذاب او تعالی؛ محبت‌داشتن با الله متعال، زیرا دوست و مُحِبّ صادق نافرمانی محبوب خود را نمی‌کند؛ و حفظ شرف و پاکیزگی و طهارت نفس، زیرا گناه نفس را کثیف می‌سازد؛ علم و دانایی کامل از عاقبت بد گناه و زشتی اثرات آن؛ کوتاه‌کردن آرزوها و یقین به زود تمام‌شدن دنیا؛ و اجتناب از فضولی در خوردن، نوشیدن، خوابیدن، اختلاط با مردم و غیره و ترک آنچه به نفع انسان نیست. و در ادامه می‌افزاید: دهمین سبب تمامی آنچه را که ذکر شد دربر دارد: ثابت ماندن درخت ایمان در قلب، پس صبر بنده در ترک گناهان بر حسب قوت ایمان او است، چنانچه ایمان قوی‌تر باشد صبر نیز بیشتر می‌باشد و اگر ایمان ضعیف شد صبر و شکیبایی نیز ضعیف می‌شود».
٣- صبر بر مصیبت‌های مقدّر الهی، الله متعال می‌فرماید:
﴿وَلَنَبۡلُوَنَّكُم بِشَيۡءٖ مِّنَ ٱلۡخَوۡفِ وَٱلۡجُوعِ وَنَقۡصٖ مِّنَ ٱلۡأَمۡوَٰلِ وَٱلۡأَنفُسِ وَٱلثَّمَرَٰتِۗ وَبَشِّرِ ٱلصَّٰبِرِينَ١٥٥ ٱلَّذِينَ إِذَآ أَصَٰبَتۡهُم مُّصِيبَةٞ قَالُوٓاْ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ١٥٦ أُوْلَٰٓئِكَ عَلَيۡهِمۡ صَلَوَٰتٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَرَحۡمَةٞۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُهۡتَدُونَ١٥٧﴾[البقرة: ١٥٥-١٥٧] «و قطعاً شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کاهش مال‌ها و جان‌ها و میوه‌ها آزمایش می‌کنیم. و مژده بده به صبرکنندگان. * آن‌ها که هرگاه مصیبتی به ایشان برسد می‌گویند: ما از آنِ الله هستیم، و به سوی او بازمی‌گردیم. * این‌ها هستند که درودها و رحمتی از پروردگارشان بر ایشان است و این‌ها هستند هدایت‌یافتگان».
* تمامی انواع صبر در این فرمودۀ الله متعال جمع شده‌اند: ﴿وَٱصۡبِرۡ لِحُكۡمِ رَبِّكَ﴾[الطور: ٤٨] «(ای پیامبر) برای حکم پروردگارت شکیبا باش».
* حکم الله متعال یا کونی است یا شرعی، حکم کونی همان قضا و قدر الهی است، و حکم شرعی امر و نهی الله متعال می‌باشد.
* فضیلت صبرنمودن در ترک گناهان از صبر بر مصیبت‌ها بیشتر است، زیرا ارتکاب گناهان به اختیار بنده می‌باشد، اما در روند وقوع مصائب، بنده بی‌اختیار است.