رکن سوم: ایمان به کتاب‌ها
مراد از کتاب‌ها، کتاب‌هایی است که الله متعال آن‌ها را بر پیغمبران † نازل فرموده است، از جمله صحیفه‌های ابراهیم، تورات که بر موسی ÷ نازل فرمود، زبور که بر داود ÷ نازل فرمود و انجیل که بر عیسی ÷ نازل فرمود، و قرآن مجید که بر محمد ج نازل فرمود.
* ما ایمان داریم به آنچه که بر پیغمبرمان محمد ج نازل شده است، و ایمان داریم به چیزی که بر پیغمبران قبل از او نازل شده است. چه آن را بدانیم یا ندانیم؛ و ایمان داریم که تمام این کتاب‌ها به حق از نزد الله متعال هستند.
* الله متعال بر بندگان پرهیزگار خود در آغاز سوره بقره ثنا گفته و می‌فرماید: ﴿الٓمٓ١ ذَٰلِكَ ٱلۡكِتَٰبُ لَا رَيۡبَۛ فِيهِۛ هُدٗى لِّلۡمُتَّقِينَ٢ ٱلَّذِينَ يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡغَيۡبِ وَيُقِيمُونَ ٱلصَّلَوٰةَ وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ يُنفِقُونَ٣ وَٱلَّذِينَ يُؤۡمِنُونَ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ وَمَآ أُنزِلَ مِن قَبۡلِكَ وَبِٱلۡأٓخِرَةِ هُمۡ يُوقِنُونَ٤ أُوْلَٰٓئِكَ عَلَىٰ هُدٗى مِّن رَّبِّهِمۡۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ٥﴾[البقرة: ١-٥]. «الم * این کتابی است که هیچ شکی در آن نیست و مایه هدایت پرهیزگاران است. * آن کسانی که به غیب ایمان می‌آورند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه روزی‌شان داده‌ایم انفاق می‌کنند * و آنان که به آنچه بر تو نازل شده و آنچه (بر پیامبران) پیش از تو نازل شده، ایمان می‌آورند، و به روز رستاخیز یقین دارند* آنان بر هدایت از جانب پروردگارشان هستند و آنان رستگاران هستند».
* همچنین الله متعال پیغمبرش را به ایمان‌داشتن به کتاب‌هایش امر نموده و چنین می‌فرماید: ﴿وَقُلۡ ءَامَنتُ بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ مِن كِتَٰبٖۖ وَأُمِرۡتُ لِأَعۡدِلَ بَيۡنَكُمُۖ﴾[الشورى: ١٥]. «و بگو: به هر کتابی که الله نازل کرده است، ایمان آورده‌ام، و مأمور هستم در میان شما به عدالت رفتار کنم». ﴿مِن كِتَٰبٖۖ﴾ عام است یعنی تمامی کتاب‌هایی که الله متعال آن‌ها را نازل فرموده است.
- ابن جریر / می‌گوید: «الله متعال می‌فرماید: بگو برای آنان ای محمد: ای گروه‌های احزاب من آن کتاب را که الله متعال نازل فرمود تصدیق می‌کنم هرچه که باشد، تورات، انجیل، زبور یا صحیفه‌های ابراهیم، هیچ چیزی از آن را تکذیب نمی‌کنم و دروغ نمی‌پندارم مانند تکذیب‌کردن بعضی از شما و تصدیق بعضی دیگر‌تان». الله متعال مومنان را به آن امر نموده می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ ءَامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلَّذِي نَزَّلَ عَلَىٰ رَسُولِهِۦ وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ مِن قَبۡلُۚ﴾[النساء: ١٣٦]. «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به الله و پیامبرش و کتابی که بر او نازل کرده و کتابی که پیش از این فرستاده است؛ایمان بیاورید (و بر آن پایدار باشید)».
* پس ایمان به کتاب‌ها فرض بوده و از اصول عظیم و بزرگ ایمان می‌باشد.
* یهود و نصاری به تکذیب بعضی کتاب‌ها و انکار برخی از محتویات آن‌ها مشغول شدند، طوری که الله متعال آنان را چنین مورد مذمت قرار داده است: ﴿وَقَالَتِ ٱلۡيَهُودُ لَيۡسَتِ ٱلنَّصَٰرَىٰ عَلَىٰ شَيۡءٖ وَقَالَتِ ٱلنَّصَٰرَىٰ لَيۡسَتِ ٱلۡيَهُودُ عَلَىٰ شَيۡءٖ وَهُمۡ يَتۡلُونَ ٱلۡكِتَٰبَۗ﴾[البقرة: ١١٣]. «یهودیان گفتند: مسیحیان بر چیزی نیستند و مسیحیان (نیز) گفتند: یهودیان بر چیزی نیستند درحالی که آنان کتاب (آسمانی) را می‌خوانند».
* ابن کثیر / می‌گوید: «یعنی: هرکدام در کتاب خود تصدیق به کسی را می‌خوانَد که به او کفر ورزیده، چون یهود به عیسی ÷ کفر می‌ورزند و نزد خود‌شان تورات است که در آن الله متعال از زبان موسی ÷ تصدیق به عیسی ÷ را گرفته است، و در انجیل که عیسی ÷ آورده تصدیق موسی ÷ و آنچه از نزد الله متعال در تورات آمده وجود دارد، و هرکدام به چیزی که در دست طرف دیگر است کفر می‌ورزد».
* کتاب‌هایی که الله متعال بر پیغمبرانش نازل فرموده امر به توحید و وحدانیت الله متعال، و نهی از شرک را دربر دارند، و تمام چیزهایی که الله متعال در آن‌ها خبر داده است حق و درست است.
* اما شعایر و مراسم عبادی را الله متعال برای هر امتی تعیین کرده است که طبق آن عبادت می‌کنند و امت‌های دیگر بر آن ملزم نیستند، جز شریعتی که الله متعال به آن محمد ج را مبعوث گردانید و آن شریعت اسلام است که برای تمامی مکلفین، چه انسان و چه جن تا روز قیامت، عام می‌باشد. طوری که الله متعال می‌فرماید: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ إِلَّا كَآفَّةٗ لِّلنَّاسِ﴾[سبأ: ٢٨]. «ما تو را برای جملگی مردمان فرستاده‌ایم». و می‌فرماید: ﴿قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنِّي رَسُولُ ٱللَّهِ إِلَيۡكُمۡ جَمِيعًا﴾[الأعراف: ١٥٨]. «بگو: ای مردم! من فرستادۀ الله به سوی همۀ شما هستم».
* در صحیح بخاری و مسلم از جابر بن عبدالله ب روایت است که پیامبر ج فرمود: «وَكَانَ النَّبِيُّ يُبْعَثُ إِلَى قَوْمِهِ خَاصَّةً، وَبُعِثْتُ إِلَى النَّاسِ عَامَّةً»[١٥٢] «هر پیامبری فقط برای قومش مبعوث می‌شد ولی من برای تمام مردم مبعوث شدم»؛ پس شریعت اسلام تمام شرایع قبل از خود را منسوخ نموده و به طور عام برای تمام مکلفین است.
* الله متعال می‌فرماید: ﴿لِكُلّٖ جَعَلۡنَا مِنكُمۡ شِرۡعَةٗ وَمِنۡهَاجٗاۚ﴾[المائدة: ٤٨]. «برای هریک از شما شریعت و برنامه‌ای قرار داده‌ایم». ابن عباس ب می‌گوید: یعنی راه و سنت. و قتاده / می‌گوید: دین یکی و شریعت‌ها مختلف هستند.
- و ابن جریر / فرموده است: «برای تورات شریعتی است، و برای انجیل شریعتی، و برای قرآن شریعتی، و در آن‌ها الله متعال برای امتحان بندگانش آنچه را که می‌خواهد حلال و آنچه را می‌خواهد حرام کرده است تا معلوم کند که چه کسی او را اطاعت می‌کند و چه کسی سرباز می‌زند، لیکن یگانه دینی که غیر از آن پذیرفته نمی‌شود توحید و اخلاص برای الله است که پیامبران † آن را آورده‌اند».
[١٥٢]- صحيح بخاری: ٣٣٥ و ٤٣٨ و صحيح مسلم: ٥٢١.