حکم موالات با کفار:
* موالات (هم‌پیمان‌شدن و دوستی) با کافران بنده را از دین اسلام خارج می‌کند و یکی از نواقض اسلام به شمار می‌رود؛ پناه بر الله.
* موالات شامل محبت‌ورزیدن به کفار در امور دین‌شان، رضایت به دین کافران، یاری کردن آن‌ها علیه مسلمانان و دشمنی با الله و دین او تعالی می‌شود که از جملۀ نواقض اسلام است.
* برخی از علمای دعوتگر میان حکم موالات و تولی فرق قایل هستند، درحالی که این فرق و تفاوت را از سلف رحمهم الله سراغ ندارم و زبان عربی نیز آن را تایید نمی‌کند؛ چون موالات و تولی در لغت عرب و استعمال و گفتار سلف رحمهم الله یکی است و هردو لفظ، دلالت به دوستی‌گرفتن کافران دارد.
* برخی از این علمای دعوتگر موالات را به محبت با بعضی از کفار در امور دنیوی، بدون اینکه آن‌ها به دوستی گرفته شوند، تفسیر می‌کنند که در حقیقت این موالات نیست و این مسئله احکامی مرتبط به خودش را دارد.
* باید در چنین مسایلی این دو بخش را از هم جدا کرد، چون الله متعال موالات با کفار و دوستی با آن‌ها را حد فاصل بین اسلام و کفر تعیین کرده است.
* موالات عبارت است از: موافقت و سازش و یاری‌رساندن و طرفداری در جنگ علیه اسلام و مسلمین، پس کسی که با کفار برای جنگ بر ضد مسلمانان پیمان بست بدون شک آن‌ها را به دوستی گرفته و از دین اسلام خارج و مرتد شده است.
* و اما محبت‌ورزیدن با بعضی کفار در امور دنیوی که جنگ علیه مسلمانان را دربر ندارد و همنشینی و معاشرت با آن‌ها دارای احکام دیگری است و موالات با کفار محسوب نمی‌شود و برخی از این روابط جایز است البته با در نظرداشت ضوابط شرعی آن، و برخی از آن حرام و ناجایز می‌باشند.
* اما مثال‌هایی که معتقدان جدایی بین موالات و تولّی درباره موالات ذکر نموده‌اند که گویا موالات تولّی نیست، در حقیقت از نشانه‌های سهل‌انگاری در معامله با کفار است، یا اینکه از وسایل موالات می‌باشد؛ پس اختلاف در نامگذاری این حالات به نام موالات است.
* تولّی کفار به دوستی‌برگزیدن آن‌ها است و معنای موالات نیز همین است. و برای هر لفظی معنای شرعی آن معتبر می‌باشد که حکم بر آن تعلق می‌گیرد.
الله متعال می‌فرماید: ﴿تَرَىٰ كَثِيرٗا مِّنۡهُمۡ يَتَوَلَّوۡنَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْۚ لَبِئۡسَ مَا قَدَّمَتۡ لَهُمۡ أَنفُسُهُمۡ أَن سَخِطَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِمۡ وَفِي ٱلۡعَذَابِ هُمۡ خَٰلِدُونَ٨٠ وَلَوۡ كَانُواْ يُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلنَّبِيِّ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِ مَا ٱتَّخَذُوهُمۡ أَوۡلِيَآءَ وَلَٰكِنَّ كَثِيرٗا مِّنۡهُمۡ فَٰسِقُونَ٨١﴾[المائدة:٨٠-٨١] «بسیاری از آن‌ها را می‌بینی که با کافران (و بت‌پرستان) دوستی می‌کنند، چه بد است آنچه نفس‌هایشان برای آنان پیش فرستاده است که الله بر آن‌ها خشم بیاورد، و آنان در عذاب جاودانه خواهند ماند * و اگر به الله و پیامبر و آنچه بر او نازل شده، ایمان می‌آوردند (هرگز) آنان (کافران) را به دوستی برنمی‌گزیدند، ولی بسیاری از آن‌ها فاسق هستند». پس به دوستی‌گرفتن آن‌ها به معنای تأییدنمودن‌شان است.
* برای مسلمان جایز نیست کفار را به دوستی بگیرد هرچند پدر، مادر یا کسی از قبیلۀ او باشد، چون دوست‌گرفتن و کمک‌نمودن به آن‌ها علیه دعوت اسلام و مسلمانان، کفر و خارج‌شدن (ارتداد) از دین الله ﻷ می‌باشد.
* اما همنشینی، معاشرت و احسان با آن‌ها بدون موالات، در این باب (موالات) داخل نیست، و این امور دارای درجات بوده و احکام خاص خود را دارند.
الله متعال می‌فرماید: ﴿وَإِن جَٰهَدَاكَ عَلَىٰٓ أَن تُشۡرِكَ بِي مَا لَيۡسَ لَكَ بِهِۦ عِلۡمٞ فَلَا تُطِعۡهُمَاۖ وَصَاحِبۡهُمَا فِي ٱلدُّنۡيَا مَعۡرُوفٗاۖ﴾[لقمان: ١٥] «و اگر آن دو (مشرک باشند و) تلاش کنند که تو چیزی را که به آن علم نداری شریک من قرار دهی، پس از آنان اطاعت نکن، و در دنیا با آنان به شایستگی رفتار کن».
- پس مصاحبت نیک با والدین کافر واجب است، و این مصاحبت نیک هیچ رابطه‌ای با موالات ندارد.
الله متعال می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُوٓاْ ءَابَآءَكُمۡ وَإِخۡوَٰنَكُمۡ أَوۡلِيَآءَ إِنِ ٱسۡتَحَبُّواْ ٱلۡكُفۡرَ عَلَى ٱلۡإِيمَٰنِۚ وَمَن يَتَوَلَّهُم مِّنكُمۡ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ٢٣﴾[التوبة: ٢٣] «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! پدران خود و برادران خود را دوستان (و اولیاء) خود قرار ندهید، اگر کفر را بر ایمان ترجیح دادند، و کسانی از شما که آنان را دوست (و ولی) خود قرار دهند، پس آنان همان ستمکاران هستند».
- الله متعال به مصاحبت نیک با آن‌ها امر نموده و از دوستی با آن‌ها نهی فرموده و هشدار داده است، و کسی که آن‌ها را به دوستی بگیرد او را از جملۀ ظالمان خوانده و تهدید به عذاب دردناکی نموده است؛ پس معلوم شد که مصاحبت آن‌ها به نیکویی، از موالات به شمار نمی‌رود.
* ابن جریر / در تفسیر این آیه سوره توبه می‌گوید: الله متعال برای مؤمنان و پیامبرش ج می‌فرماید: پدران و برادران خود را هم‌راز و دوستان نگیرید که اسرارتان را برایشان افشا کنید، و آن‌ها را از چیزهای پنهانی اسلام آگاه کنید. و ماندن در میان آن‌ها را بر هجرت به دار الاسلام ترجیح بدهید ﴿إِنِ ٱسۡتَحَبُّواْ ٱلۡكُفۡرَ عَلَى ٱلۡإِيمَٰنِۚ﴾ [التوبة: ٢٣] «اگر کفر را بر ایمان ترجیح دادند».
ابن جریر / در شرح این آیه ﴿إِنِ ٱسۡتَحَبُّواْ ٱلۡكُفۡرَ عَلَى ٱلۡإِيمَٰنِۚ﴾ می‌فرماید: اگر کفر به الله متعال را انتخاب کردند و آن را تصدیق نموده و به آن اقرار کردند.
* این تفسیر ابن جریر / درست است و چیزی است که نصوص قرآنی بر آن دلالت دارد؛ پس یاری‌رساندن کفار علیه مسلمانان و دوستی با آن‌ها کفر بوده و ارتداد از دین الله ﻷ است، هرچند کسانی را که به دوستی گرفتند پدران، فرزندان، و هم‌قبیلۀ ایشان باشند.
* هرگاه کسی مقاصد شریعت اسلامی را به‌درستی بفهمد حدودی را که الله ﻷ در قرآن کریم بیان فرموده برایش واضح می‌گردد.
* هرگاه این‌همه مسایل معلوم و فهمیده شد پس آنچه را که الله متعال در معامله با کفار مانند مصاحبت نیکو، معاشرت مرد با همسرش که از اهل کتاب باشد، و احسان با کافرانی که الله متعال احسان‌نمودن با آن‌ها را اجازه داده اموری است که هیچ رابطه‌ای با موالات ندارند.
و همچنین تمجیدکردن از بعضی خصلت‌های نیکویی که در برخی از کافران مشاهده می‌شود موالات با آن‌ها نبوده بلکه جایز است و باکی ندارد. و یقیناً پیامبر ج بعضی خصلت‌های حسنۀ برخی از کفار را مدح و ستایش نموده است طوری که به اشج عبدالقیس فرمود: «إِنَّ فِيكَ خَصْلَتَيْنِ يُحِبُّهُمَا اللهُ: الْحِلْمُ، وَالْأَنَاةُ»[٥٧] «در تو دو صفت وجود دارد که الله متعال آن را دوست می‌دارد، بردباری و وقار».
- لیکن نباید خصلت‌های نیکوی آن‌ها وسیله‌ای برای دوست‌داشتن اعمال باطل آن‌ها شود، یا برخی از خصلت‌های نیکوی آن‌ها سبب فریب خوردن مسلمان نشود که باور کند آن‌ها در دین‌شان بر حق هستند.
[٥٧]- صحيح مسلم: ١٧.