شرح اصول سه گانه اسلام شیخ محمد بن عبدالوهاب

برخورد شیطان با برگشت‌کنندگان به سوی الله و توبه‌کنندگان

* چیزی که باید مواظب آن بود آن است که شیخ الاسلام ابن تیمیه  / در مورد آن هشدار داده است: «شیطان تعرض خود را بر بنده‌ای که خواستار انابت و بازگشت به سوی الله متعال است و می‌خواهد به او تعالی نزدیک شده و تقرب حاصل کند افزایش می‌دهد؛ از این‌رو نمازگزاران را نسبت به دیگران مورد تعرض قرار می‌دهد، همچنین اهل علم و دین را نسبت به عامۀ مردم بیشتر مورد تعرض قرار می‌دهد».

* سپس می‌افزاید: «بنابر این نزد طلبه‌های علم و عابدها وسوسه‌ها و شبهاتی به وجود می‌آید که نزد دیگران وجود ندارد؛ زیرا چنین اشخاصی از شریعت پروردگار و منهاج او پیروی نکرده، به هوای نفس خویش روی آورده و از یاد پروردگار در غفلت به سر می‌برند».

توجه:

* تمام آنچه گذشت دربارۀ انابت بود که معانی عبادت را دربر دارد و خالص‌گردانیدن آن برای الله متعال واجب است، و کسی که آن را برای غیر الله انجام دهد پس هیچ شکی در کفر او نیست.

* گاهی لفظ انابت از نگاه لغوی مورد استعمال قرار می‌گیرد که مراد از آن معانی عبادت نمی‌باشد بلکه مراد معنای لغوی عام است که به معنای بازگشت و روی‌آوردن است؛ طوری که می‌گویند: زن به شوهرش بازگشت وقتی بعد از تمرد و نافرمانی به شوهرش بازگردد.

* شاعری گفته است:

وَلَقَدْ رَأَيْتُ سَبِيْئَةَ مِنْ أَرْضِهَا
تَسْبِى الْقُلُوْبَ وَمَا تُنِيْبُ إِلَى هَوَى

* و شیبانی نابغه گفته است:

كَأَنَّ ظُهُوْرَهَا حُزُمٌ أَنَابَتْ
بِهَا أُصُلاً إِلَى الْـحَيِّ الْإِمَاءُ

در پشت‌های آن‌ها هیزم بار بود... در هنگام عصر به محله باز می‌گشتند

- (حُزُمٌ) جمع حُزْمَه است و پُشتارۀ هیزم و چوب را می‌گویند.

- (أُصُل) جمع اصیل است و عصر روز را می‌گویند، و آن هنگام بازگشت بردگان در عصر روز از کارهایشان هستند درحالی که پشتاره‌های هیزم و چوب را در سر خود بار کرده‌اند و به سوی محله روی آورده‌اند؛ پس این بازگشت و روی‌آوردن انابت نامیده شده است.

- مراد از معنای لغوی فوق انابت است که عاری از معنای تعبدی است.

* سبب این توضیح و ملاحظه این است که طالب علم باید بداند که الفاظ گاهی به طور مطلق ذکر می‌شوند ولی مراد از آن‌ها معنی تعبّدی می‌باشد، و گاهی طوری اطلاق می‌شوند که مراد از آن‌ها تنها معنای لغوی بوده و لوازم عبادی را دربر ندارد، و اینگونه استعمال‌ها در مواضع خودش درست و جایز بوده اشکالی ندارد.

* کسی که از این امر ناآگاه باشد شاید در استفاده از این الفاظ سختگیری کند، غافل از اینکه لفظ انابت بر معانی مشهور دیگری اطلاق می‌گردد که مانعی در استعمال آن نیست.