جایگاه صبر
از ابومالک اشعری س روایت است که پیغمبر ج فرمود: «وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ»[٤٠] «صبر نوری درخشنده است» [به روایت مسلم].
از ابوسعید خدری س روایت است که پیغمبر ج فرمود: «وَمَنْ يَتَصَبَّرْ يُصَبِّرْهُ اللَّهُ وَمَا أُعْطِيَ أَحَدٌ عَطَاءً خَيْرًا وَأَوْسَعَ مِنَ الصَّبْرِ»[٤١] [متفق علیه] «و هرکس صبر را پیشه سازد، الله متعال به او صبر نصیب خواهد کرد. و به هیچ‌کس، نعمتی بهتر و فراخ‌تر از صبر عنایت نشده است».
از ابن مسعود س روایت است که پیغمبر ج فرمود: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ يُصِيبُهُ أَذًى شَوْكَةٌ فَمَا فَوْقَهَا إِلَّا كَفَّرَ اللَّهُ بِهَا سَيِّئَاتِهِ حُطَّتْ عَنْهُ ذُنُوبهُ كَمَا تَحُطُّ الشَّجَرَةُ وَرَقَهَا»[٤٢] «هیچ مسلمانی نیست که اذیتی به وی برسد؛ خاری باشد و یا بالاتر از آن، مگر اینکه الله متعال در برابر آن گناهانش را بخشیده و کم می‌کند، مثل درختی که برگ‌هایش می‌ریزد» [به روایت بخاری و مسلم].
* و از ابن مسعود س نقل شده است که می‌گوید: «الصَّبْرُ نِصْفُ الإِيمَانِ، وَالْيَقِينُ الإِيمَانُ كُلُّهُ»[٤٣] «صبر نصف ایمان و یقین همۀ ایمان است» [به روایت وکیع در الزهد موقوف با سند صحیح، و مرفوع با سند ضعیف نیز روایت شده است].
و عبدالرزاق / در مصنف خویش و امام بیهقی / در شعب الایمان از علی بن ابی طالب س روایت کرده‌اند که فرمود: «خَمْسٌ احْفَظُوهُنَّ، لَوْ رَكِبْتُمُ الإِبِلَ لأَنْضَيْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلَ أَنْ تُدْرِكُوهُنَّ: لا يَخَافُ عَبْدٌ إِلا ذَنْبَهُ، وَلا يَرْجُو إِلا رَبَّهُ، وَلا يَسْتَحِي جَاهِلٌ أَنْ يَسْأَلَ، وَلا يَسْتَحِي عَالِمٌ إِنْ لَمْ يَعْلَمْ أَنْ يَقُولَ: اللهُ أَعْلَمُ، وَالصَّبْرُ مِنَ الإِيمَانِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْـجَسَدِ، وَلا خَيْرَ فِي جَسَدٍ لا رَأْسَ لَهُ، وَلا إِيمَانَ لِمَنْ لا صَبْرَ لَهُ»[٤٤].
«پنج چیز را حفظ کنید، اگر به خاطر به دست‌آوردن آن شترها را سوار شوید شتران را خسته خواهید کرد پیش از آنکه آن را دریابید: بنده جز از گناه خویش نهراسد، و جز به پروردگارش امیدوار نباشد، و انسانی که چیزی را نمی‌داند از سوال‌کردن حیا نکند، و عالم وقتی چیزی را ندانست از گفتن الله اعلم (الله عالم‌تر است) حیا نکند، و صبر نسبت به ایمان به منزله سر در تن است، و بدنی که سر ندارد خیری در آن نیست و می‌گندد، و کسى که صبر ندارد ایمان ندارد».
* امامت و پیشوایی دینی با بردباری ویقین قطعی به‌دست می‌آید، الله متعال می‌فرماید: ﴿وَجَعَلۡنَا مِنۡهُمۡ أَئِمَّةٗ يَهۡدُونَ بِأَمۡرِنَا لَمَّا صَبَرُواْۖ وَكَانُواْ بَِٔايَٰتِنَا يُوقِنُونَ٢٤﴾[السجدة: ٢٤]. «و از آنان پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت می‌کردند، چون شکیبایی ورزیدند، و به آیات ما یقین داشتند».
[٤٠]- صحيح مسلم: ٢٢٣.
[٤١]- صحيح بخاری: ١٤٦٩ و صحيح مسلم: ١٠٥٣.
[٤٢]- صحيح بخاری: ٥٦٤٨ و ٥٦٦٠ و ٥٦٦٧ و صحيح مسلم: ٢٥٧١.
[٤٣]- الزهد وكيع: ٢٠٣.
[٤٤]- شعب الإيمان: ٩٢٦٧.