تمهید
سیرۀ نبوی- که بر صاحبش درود و سلام بسیار باد- درحقیقت، عبارت است از رسالتی که رسول خدا با قول و فعل و تقریر، و گفتار و کردار و رفتار، و رهنمودها و عملکردهای خویش، در ارتباط با جامعۀ بشری ادا کرد، و با ادای این رسالت، معیارهای زندگی را دگوگون ساخت، نیکی را به جای بدی نشانید، و در پرتو انوار این رسالت عُظمی، مردمان را از تاریکی‌ها بسوی روشنایی رهنمون شد، و از بردگی بندگان به بندگی خدای یکتا رسانید. خطّ سیر تاریخ را اعتدال بخشید، و جریان زندگی را در جهان برای انسان دگوگون گردانید. از این رو، سیمای چشمگیر و دل‌انگیز این رسالت، تنها در صورتی قابل ترسیم خواهد بود که محیط اجتماعی پیش از رسالت حضرت ختمی مرتبت را با نخستین محیط‌‌‌ها و جوامع اسلامی که دستاورد این رسالت آسمانی است، مقایسه کنیم. بدیهی است، چنین نگرشی مقتضی آن است که هرچند با ایجاز فراوان، طی چند فصل و چند عنوان، به اقوام عرب، و تاریخ پرنشیب و فرازی که پیش از اسلام بر آن‌ها گذشته است، بپردازیم، و حکومت‌‌‌ها و امارت‌‌‌ها و نظام‌های قبیلگی را که در آن روزگار برقرار بوده‌اند، بازشناسیم، و به تصویرهای روشنی از دین و آیین و آداب و رسوم و اوضاع سیاسی و اجتماعی و اقتصادی قوم عرب، در دوران جاهلیت پیش از اسلام دست یابیم. این فصول را به همین منظور، و برای رسیدن به این دستاوردها گشوده‌ایم....