در راه بازگشت به مدینه
وقتی رسول خدا جاز خاک سپاری شهیدان و دعا و ثنا و راز و نیاز در پیشگاه خداوند منان فراغت یافتند، از بیابان احد بار بستند و آهنگ مدینه کردند. در راه بازگشت به مدینه نمونه‌های کم‌نظیری از عشق و فداکاری از سوی زنان صادق و با ایمان مشاهده شد که دست کمی از حماسه‌آفرینی‌های مردان باایمان در اثنای کارزار نداشت.
در اثنای راه، حمنه بن جحش آنحضرت را ملاقات کرد. خبر مرگ برادرش عبدالله بن جحش را به او دادند، «انا لله و انا الیه راجعون» گفت، و برای او طلب مغفرت کرد. آنگاه خبر مرگ دایی‌اش حمزه بن عبدالمطلب را به او دادند، باز هم استرجاع کرد، و برای او طلب مغفرت کرد. سپس خبر مرگ همسرش مُصعَب بن عَمیر را به او دادند، شیون و غوغا راه انداخت، رسول خدا جفرمودند:
«إن زوج الـمرأة منها بمكان». «شوهر زن برای او جایگاه بخصوصی دارد!» [۴۸۱].
حضرت رسول اکرم جدر اثنای راه، بر زنی از بنی‌دینار گذشتند که شوهر و برادر و پدرش هر سه در جنگ احد کشته شده بودند. وقتی خبر مرگ آنان را به او دادند، گفت: ایشان را به من نشان دهید تا ایشان را نظاره کنم! اشاره کردند، وقتی آنحضرت را دید، گفت: هر مصیبتی گذشته از شما کوچک است! [۴۸۲].
مادر سعدبن معاذ دوان دوان به سوی آنحضرت آمد. سعد لگام اسب آنحضرت را گرفته بود. گفت: ای رسول خدا، مادرم است! گفتند: «مرحبا بها» خوش آمد! و به احترام آن زن ایستادند. وقتی به ایشان نزدیک شد، کشته شدن پسرش عمرو بن معاذ را به او تسلیت گفتند. گفت: اما، حالا که من شما را دیدم، تحمل این مصیبت برایم آسان است! آنگاه، رسول خدا جبرای خانواده‌های کسانی که در احد کشته شده بودند دعا کردند و گفتند:
«یا أم سعد، أبشری وبشری أهلهم إن قتلاهم ترافقوا فی الجنة جمیعا، وقد شفعوا فی أهلهم جمیعا». «ای امّ‌سعد، مژده بده، و خانواده این کشته‌شدگان را بشارت ده که کشته‌شدگانشان باهم دربهشت همگی همراه‌اند، و خداوند شفاعت همگی آنان را درباره خانواده‌های ایشان پذیرفته است!».
امّ‌سعد گفت: راضی شدیم، ای رسول خدا، با این ترتیب، دیگر چه کسی برای آنان گریه خواهد کرد؟! آنگاه، گفت: ای رسول خدا، برای بازماندگان شهدای احد دعا بفرمایید! پیغمبر اکرم جدست به دعا برداشتند و گفتند:
«اللهم اذهب حزن قلوبهم، واجبر مصیبتهم، وأحسن الخلف على من خلفوا». «خداوندا، اندوه دل آنان را بزدای، و مصیبتشان را برایشان جبران کن، و سرپرستانی نیکو برای کسانی که اینان از خود برجای نهاده‌اند مقرر فرمای!» [۴۸۳].
[۴۸۱] سیرة ابن هشام، ج ۲، ص ۹۸. [۴۸۲] سیرة ابن هشام، ج ۲، ص ۹۹. [۴۸۳] السیرة الحلبیة، ج ۲، ص ۴۷.