اوضاع دینی عربستان (خلاصه)
زمانی که اسلام ظهور کرد، آیین‌ها و ادیانی که بازشناختیم، هریک درمیان قوم عرب جایگاه خود را داشت، از سوی دیگر، این گرایش‌های دینی دچار اختلاف و در آستانۀ نابودی بودند.
مشرکان که مدعی بودند بر آیین ابراهیم هستند، از اوامر و نواهی شریعت ابراهیم بدور بودند و فضائل اخلاقی شریعت ابراهیم درمیان آنان رنگ باخته بود، و مردم سخت گناهکار شده بودند، و بر اثر مرور زمان، همان آداب و رسومی که مبتنی بر خرافات دینی بود و درمیان بت‌پرستان از پیش رواج داشت، به سراغ آنان آمده بود، و در زندگانی اجتماعی و سیاسی و دینی قوم عرب تأثیر بسزایی برجای نهاده بود.
یهودیت، تبدیل به آیینی شده بود سراسر ریاو تحکم، و پیشوایان یهود خدایانی شده بودند در کنار خدای یکتا که به زور درمیان مردم داوری و حکومت می‌کردند، و حتی در برابر سخنان زیر لبی و خطورات ذهنی مردم را محاکمه می‌کردند، و تمام هم و غم خودشان را به جمع مال و منال و حفظ جاه و ریاست مصروف کرده بودند، هرچند به قیمت تباهی دین و نشر و گسترش الحاد و کفر واهانت به تعالیم الهی تمام شود، که خداوند متعال همگان را به حفظ و رعایت آن‌ها توصیه فرموده و به تقدیس آن‌ها واداشته است.
مسیحیت نیز به صورت یک وثنیت دشوار و غیرقابل فهم درآمده بود که میان خدا و انسان به طرز شگفتی خلط کرده بود. این آیین، از تأثیر حقیقی در قلوب مسیحیان برخوردار نبود، زیرا، تعالیم آن از روند زندگانی قوم عرب که به آن عادت کرده بودند و نمی‌توانستند از آن فاصله بگیرند، دور بود.
دیگر ادیان قوم عرب نیز، وضع پیروان آن‌ها همانند اوضاع و احوال مشرکان بود. افکارشان بسیار به مشرکان شبیه و عقایدشان بسیار به مشرکان نزدیک بود، و آداب و رسوم ایشان با آداب و رسوم مشرکان تقریباً یکسان بود.