سبقت گرفتن مسلمانان بر یکدیگر
مسلمانان، همین که صدای رسول خدا جرا شنیدند که آنان را به کارزار با رومیان فرامی‌خواندند، در جهت امتثال امر آنحضرت بر یکدیگر سبقت گرفتند و با سرعت هرچه تمام‌تر به تهیه و تدارک سازوبرگ جنگ پرداختند، و قبایل و طوایف عرب از هر سمت و سوی به مدینه سرازیر شدند، و هیچ‌یک از آحاد مسلمانان راضی نشد که از این جنگ جابماند، مگر عده‌ای کوردل و بیماردل، و نیز به استثنای سه تن از یاران رسول خدا ج، حتی مستمندان و تنگدستان نزد پیامبراکرم جمی‌آمدند و از ایشان درخواست می‌کردند که آنان را به جنگ اعزام کنند و مرکب و سازوبرگ جنگی در اختیارشان قرار دهند، و وقتی که آنحضرت در پاسخ می‌گفتند: «لاَ أَجِدُ مَا أَحْمِلُكُمْ عَلَیْهِ!»«من مرکبی ندارم که در اختیار شما قرار بدهم!»؟ بازمی‌گشتند، در حالی که از شدت اندوه، اشک از چشمانشان می‌پاشید که چرا چیزی ندارند در راه خدا انفاق کنند؟! [۶۹۷].
هم‌چنین، مسلمانان در بذل مال و دادن صدقات و انفاق فی‌سبیل‌الله بر یکدیگر سبقت می‌گرفتند. چنانکه عثمان کاروانی را که مشتمل بر دویست شتر با سازوبرگ کامل، و دویست اوقیه نقره بود و برای تجارت به شام آماده کرده بود، در راه خدا صدقه داد. پس از آن یکصد شتر دیگر را با سازوبرگ کامل صدقه داد. آنگاه یکهزار دینار طلا آورد و بر گریبان رسول خدا جنثار کرد. رسول خدا جدینارهای طلا را با دستان مبارکشان بالا و پایین می‌انداختند و می‌گفتند: «مَا ضَرَّ عُثْمَانَ مَا عَمِلَ بَعْدَ الْیَوْمِ» [۶۹۸]. «از پس امروز، عثمان هر عملی را که مرتکب بشود به او زیان نخواهد رسانید!» علاوه بر این‌ها، باز هم صدقه داد و صدقه داد، تا جایی که میزان صدقات وی بر نهصد شتر و یکصد اسب، گذشته از زر و سیم، بالغ گردید.
عبدالرحمان بن عوف دویست اوقیه نقره آورد. ابوبکر تمامی دارایی‌اش را- که چهار هزار درهم بود- آورد، و برای خانواده‌اش جز خدا و رسول خدا چیزی ننهاد، و او نخستین کسی بود که صدقه‌اش را آورد. عمر نصف دارایی‌اش را داد. عبّاس مبالغ قابل توجهی صدقه داد. طلحه و سعدبن عُباده و محمدبن مسلمه نیز هریک مبالغی صدقه دادند. عاصم بن عدی نود وَسق خرما آورد. دیگران نیز کم و زیاد صدقاتشان را آوردند و نثار کردند، تا جایی که بعضی از مسلمانان به اندازۀ یک مُدّ طعام یا دو مُدّ طعام صدقه دادند، زیرا بیش از آن در توانشان نبود. زنان نیز تا آنجا که توانستند زیورآلات و دستبندها و خلخال‌ها و گوشواره‌ها و انگشتری‌هایشان را نزد رسول خدا جفرستادند و نثار کردند.
باری، هیچ‌کس به بخل و امساک نگرایید، مگر منافقان که داوطلبی مسلمانان را بخاطر بذل اموال و دارایی‌هایشان و اعلام داوطلبی مسلمانانی را که جز نیروی کارشان چیزی در اختیار نداشتند، سرزنش و نکوهش می‌کردند، و آنان را به باد مسخره می‌گرفتند [۶۹۹].
[۶۹۷] مضمون آیه ۹۲، سوره توبه (برائت). [۶۹۸] جامع ترمذی، «مناقب عثمان بن عفّان»، ج ۲، ص ۲۱۱. [۶۹۹] مضمون آیه ۷۹، سوره توبه (برائت).