سوّمین مرحلۀ جهاد و دعوت پیامبر
به واپسین مراحل زندگانی پیامبربزرگ اسلام رسیده‌ایم. در این مرحله بود که نتایج و دستاوردهای دعوت اسلامی حضرت رسول‌اکرم جبه دنبال مجاهدت‌های طولانی و رنج‌ها و دشواری‌های بسیار، و آشوب‌ها، و نابسامانی‌های فراوان، و نبردها و جنگ‌های خونین، در طول بیست و اندی سال، مشهود می‌گردید.
فتح مکه بزرگ‌ترین فتحی بود که طی این سالیان مسلمانان بر آن دست یافته بودند، و در پرتو این فتح بزرگ مسیر گردش روزگار دگرگون گردیده بود، و محیط و فضای عربستان متحوّل شده بود، چنانکه این فتح سرفصلی تعیین کننده را میان دوران پیش از آن و دوران پس از آن تشکیل می‌داد. زیرا، قریشیان در نگاه عرب‌نژادان حامیان دین و پشتیبانان آیین به شمار می‌آمدند، و اعراب در این زمینه تابع آنان بودند. بنابراین، گردن نهادن قریش به دین اسلام، با مرگ قطعی آیین وَثَنیت و رسوم بت‌پرستی در سراسر عربستان مساوی بود.
حوادث و رویدادهای این مرحله را می‌توان در دو لوحۀ جداگانه ثبت کرد: یکی، لوحۀ جهاد و قتال و کارزار، و دیگری، لوحۀ پیشدستی ملّت‌‌‌ها و قبایل بر یکدیگر برای گردن نهادن به آیین اسلام.
این دو لوحه- در واقع- همه جا به یکدیگر چسبیده و پیوسته‌اند، و در سراسر این مرحله متناوباً رُخ می‌نمایند، و رویدادهای مندرج در هریک از این دو لوحه در خلال رویدادهای آن لوحۀ دیگر اتفاق افتاده‌اند، امّا، با وجود این، در طراحی این مباحث، ترجیح را بر آن نهادیم که گزارش رویدادهای مندرج در این دو لوحه را به صورت متمایز از یکدیگر بیاوریم، و نیز، نظر به این‌که لوحۀ جهاد و کارزار با مباحث پیشین چسبندگی بیشتری داشت، و مناسبت آن با فصول گذشته بیشتر بود، در ترتیب فصول و مباحث، این لوحه را مقدم گردانیدیم.