خورشید نبوت ترجمه فارسی الرحیق المختوم

دستاوردهای والای جنگ احد

ابن قیم پیرامون این موضوع داد سخن داده است [۴۸۷]. ابن حجر نیز گفته است: دانشمندان گویند: در داستان احد و مصیبت‌هایی که مسلمانان در اثنای این جنگ دیدند، نکته‌ها و فواید و نتایج الهی و ربانی عظیم نهفته بود:

یکی از این دستاوردها آن بود که به مسلمانان فرجام بد نافرمانی خدا شناسانید، و آنان را از بدشگونی و بدفالی دست زدن به موارد نهی شده با خبر گردانید، چنانکه این مسئله به طور عینی در مرحله‌ای که تیراندازان موضع مأموریت خودشان را- که از سوی رسول خدا جتعیین شده و تأکید شده بود که از آنجا تکان نخورند- ترک کردند، مشهود گردید.

یکی دیگر از نکته‌های مهم در این جنگ آن بود که قاعدتاً فرستادگان خداوند باید گاه به بلاها گرفتار آیند و سپس به عافیت برسند. حکمت این سنت الهی آن است که اگر همواره پیروز باشند، درمیان پیروان مؤمن ایشان کسانی داخل می‌شوند و نفوذ می‌کنند که از آنان نیستند، و مؤمنان راستین از پیروان فاقد صداقت بازشناخته نمی‌شوند، و اگر همواره شکست بخورند، مقصود از بعثت انبیا حاصل نمی‌گردد. بنابراین، مقتضای حکمت الهی آن است که در این ارتباط جمع بین الامرین بشود، تا راستگویان از دروغگویان بازشناخته شوند. به عبارت روشن‌تر، نفاق منافقان از دید مسلمانان پنهان بود، وقتی این داستان روی داد، و اهل نفاق آن کردارها و گفتارها را از خود بروز دادند، اشاره‌ها به صراحت انجامید، و مسلمانان دریافتند که با یک عده دشمنان خانگی مواجه‌اند، و برای رویارویی با آنان آماده شدند، و در برابر آنان سنگر گرفتند.

نکتۀ مهم دیگر آن بود که به تأخیر افتادن پیروزی در بعضی مواقع، نفس سرکش انسان را رام می‌سازد، و انسان را از شاخ و شانه کشیدن بازمی‌دارد، چنانکه وقتی مسلمانان راستین به آن بلایا در جنگ احد گرفتار آمدند، صبر و شکیبایی پیشه کردند، و منافقان اظهار عجز و بی‌تابی کردند.

مسئلۀ دیگر و حکمت دیگر آن بود که خداوند برای بندگان با ایمان خود منزلگاه‌هایی در دارالکرامت خویش تعبیه کرده و تدارک دیده است که کوشش‌های معمولی آن بندگان در حد دستیابی به آن پایگاه‌های بلند نیست، خداوند عوامل و موجبات بلیت و محنت را فراهم می‌آورد تا آن بندگان بتوانند به آن مدارج عالی دست یابند.

هم‌چنین، این نکتۀ مهم در کار بود که شهادت یکی از بالاترین مقامات و درجات اولیای خدا است، خداوند به این وسیله مسلمانان را به سوی این مقام والا و این مرتبت عالی سوق داد.

نیز یکی از حکمت‌های الهی آن است که وقتی خداوند متعال اراده می‌کند که دشمنان خویش را هلاک گرداند، عوامل و موجباتی را فراهم می‌آورد، تا به خاطر کفر و بغی و طغیان و آزار و شکنجۀ اولیای الهی مستحق آن کیفر موردنظر بشوند، درنتیجه، خداوند در پرتو بلیات و مصائب جنگ احد، خداباوران مسلمان را از پیرایه‌های گناه پیراست، و کفر پیشگان را محو و نابود گردانید [۴۸۸].

[۴۸۷] نکـ: زادالمعاد، ج ۲، ص ۹۹-۱۰۸. [۴۸۸] فتح الباری، ج ۷، ص ۳۴۷.