سامان و سازمان لشکر اسلام
رسول خدا جآمادۀ عزیمت شدند. سیصد و سیزده تن، یا ۳۱۴ تن، یا ۳۱۷ تن از مسلمانان آنحضرت را همراهی می‌کردند، هشتاد و دو تن، یا ۸۳ تن، یا ۸۶ تن از مهاجرین، و شصت و یک تن از اوس و یکصد و هفتاد تن از خزرج. این بار پیامبراکرم جو مسلمانان آنچنان که باید و شاید آمادگی رویارویی با دشمن را نداشتند، و چندان این حمله را به خرج برنداشته بودند، چنانکه تنها یک اسب [۳۷۵]یادو اسب با خود داشتند، یک اسب از آن زیدبن‌عوام بود، و اسب دیگر از آن مقداد بن اَسوَد کندی. هفتاد شتر نیز با خود داشتند که هر دو یا سه نفر به نوبت بر یک شتر سوار می‌شدند، شتر سواری حضرت رسول اکرم جو علی و مرثد بن ابی مرثد غنوی نیز یکی بود.
پیامبر اکرم جبه هنگام عزیمت از مدینه، ابن‌امّ مکتوم را جانشین خود قرار دادند و نیز او را تعیین کردند که با مردم به جماعت نماز بگزارد. وقتی به رَوحاء رسیدند، ابولبابه بن عبدالمنذر را بازگردانیدند و او را والی مدینه قرار دادند.
لوای فرماندهی محلّ لشکر را برای مُصعَب بن عُمیر قُرشی عبدری بستند، و این لواء سفید رنگ بود.
لشکر را به دو گردان تقسیم کردند:
۱. گُردان مهاجرین، که پرچم آن را به دست علی بن ابی‌طالب دادند، و این گردان «عقاب» نام داشت.
۲. گُردان انصار، که پرچم آن را به دست سعدبن معاذ دادند، این هر دو پرچم سیاهرنگ بودند.
فرماندهی میمنه را به زبیر بن عوام، و فرماندهی میسره را به مقداد بن عمرو- چنانکه گفتیم، تنها این دو تن از همراهان پیامبراکرم جبر اسب سوار بودند- واگذار فرمودند، و فرماندهی ساقه (میانۀ) لشکر را نیز به قیس‌بن صعصعه واگذار کردند، و فرماندهی کلّ لشکر را به عنوان فرماندۀ کلّ قُوا، شخصاً بر عهده گرفتند.
[۳۷۵] این، مطابق روایت مسند ابویعلی است: ج ۱، ص ۲۴۲، ح ۲۸۰، ج ۱، ص ۲۶۰، ح ۳۰۵؛ نیز: مسندالامام احمد، ج ۱، ص ۱۲۵، ۱۳۸.