فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد اول

۶۲- باب: سُتْرَةُ الإِمَامِ سُتْرَةُ لِمَن خَلْفَهُ
باب [۱]: حمایۀ امام، حمایۀ مقتدیان است [۴٧۸].

۳۱۲- عَنِ ابْنِ عُمَرَ ب: «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ جكَانَ إِذَا خَرَجَ يَوْمَ العِيدِ أَمَرَنَا بِحَرْبَةٍ، فَتُوضَعُ بَيْنَ يَدَيْهِ، فَيُصَلِّي إِلَيْهَا وَالنَّاسُ وَرَاءَهُ، وَكَانَ يَفْعَلُ ذَلِكَ فِي السَّفَرِ»، فَمِنْ ثَمَّ اتَّخَذَهَا الْأُمَرَاءُ [رواه البخاری: ۴٩۴].

۳۱۲- از ابن عمربروایت است که: پیامبر خدا جهنگامی که روز عید بیرون می‌شدند، برای ما امر می‌کردند تا نیزۀ پیکان‌داری را با خود برداریم.

این نیزۀ پیکان‌دار پیش روی‌شان نهاده می‌شد، و ایشان به طرف آن پیکان نماز می‌خواندند، و مردم پشت سرشان بودند، و این کار را در سفر هم انجام می‌دادند، و از همینجا بود که امراء نیز به این کار اقدام نمودند [۴٧٩].

۳۱۳- عَنْ أَبِي جُحَيْفَةَ س: «أَنَّ النَّبِيَّ جصَلَّى بِهِمْ بِالْبَطْحَاءِ وَبَيْنَ يَدَيْهِ عَنَزَةٌ، الظُّهْرَ رَكْعَتَيْنِ، وَالعَصْرَ رَكْعَتَيْنِ، يَمُرُّ بَيْنَ يَدَيْهِ المَرْأَةُ وَالحِمَارُ» [رواه البخاری: ۴٩۵].

۳۱۳- از أبوجحیفهسروایت است که: پیامبر خدا جبرای آن‌ها در (بطحاء) [که جایی در بیرون مکه است] امانت دادند، و پیش روی‌شان عصای نیزه‌داری قرار داشت [و در اینجا] نماز پیشین را دو رکعت، و نماز عصر را دو رکعت اداء نمودند.

[و در این وقت] زن و درازگوش از پیش روی‌شان عبور می‌کرد [۴۸٠].

[۴٧۸] آنچه را که از آن به (حمایه) تعبیر کرده‌ایم، چیزی است که آن را به عربی (سُتْرَه) می‌گویند، و (ستره): به ضم اول و سکون ثانی و فتح ثابت، بر وزن (عُمره)، عبارت از چیزی است که نمازگذار هنگام نماز خواندن پیش روی خود – به فاصله قد خود – قرار می‌دهد، تا کسی از مکان سجده‌گاهش عبور نکند، مثلا: چوبی، سنگی، نیزۀ، عصایی و هرچیز دیگری همانند این‌ها را، ولی این سنت امروز کاملا ترک شده است، و کسی به آن اعتنایی نمی‌کند، نه نمازگذار، و نه کسی که از پیش روی نمازگذار عبور می‌کند. [۴٧٩] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) نصب کردن و یا گذاشتن (حمایه) در وقت نماز خواندن برای کسی که در صحرا و یا در جایی که شاید مردم از پیش رویش عبور کنند، سنت است، ولی در غیر صحرا، اگر نمازگذار در جایی نماز می‌خواند که از رفت و آمد مردم در امان بود، گذاشتن (حمایه) سنت نیست. ۲) آنچه را که نبی کریم ج(حمایه) قرار داده بودند، سرنیزۀ پیکان‌داری بود به طول تقریبا یک ذراع، و آن را به عربی (حربه) می‌نامند. ۳) حمایۀ را که امام در پیش روی خود قرار می‌دهد، برای مقتدیان نیز حمایه گفته می‌شود، و آن‌ها ضرورت به گذاشتن حمایۀ دیگری ندارند. [۴۸٠] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) عبور زن، و خر از پیش روی آن‌ها، بین (حمایه) و قبله بود، نه بین پیامبر خدا جو بین حمایه. ۲) به اتفاق، علماء اگر انسان و یا حیوانی از پیش روی نمازگذار از طرف دیگر (حمایه) عبور نماید، نمازش فاسد شود، ولی اگر کسی حمایۀ برایش نگذاشته شود، و یا (حمایۀ) گذاشته بود، ولی انسانی و یا حیوانی از پیش رویش بین وی بین (حمایه) عبور نمود، حکمش چیست؟ آیا این کار سبب اخلال به نمازش می‌شود یا نه؟ در نزد جمهور علماء و از آن جمله علمای احناف نماز چنین شخصی باطل نمی‌شود، و گناهی که هست بر شخصی است که از پیش روی نمازگذار عبور می‌کند، و بعضی از علماء می‌گویند: عبور کردن سگ و خر از پیش روی نمازگذار، سبب فساد نمازش می‌گردد. ۳) نماز چهار رکعتی فرض در سفر دو رکعت خوانده می‌شود، و اینکه این دو رکعت خواندن حتمی و یا اختیاری است، قبلا به آن اشاره نمودیم، و تفصیل بیشتر آن إن‌شاءالله بعد از این در باب خودش خواهد آمد.