فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد اول

۵٧- باب: الحِلَقِ وَالجُلُوسِ فِي المَسْجِدِ
باب [۵٧]: حلقه‌های درس و نشستن در مسجد

۲٩٧- وعَنْه بقَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ النَّبِيَّ جوَهُوَ عَلَى المِنْبَرِ، مَا تَرَى فِي صَلاَةِ اللَّيْلِ، قَالَ: «مَثْنَى مَثْنَى، فَإِذَا خَشِيَ الصُّبْحَ صَلَّى وَاحِدَةً، فَأَوْتَرَتْ لَهُ مَا صَلَّى» وَإِنَّهُ كَانَ يَقُولُ: اجْعَلُوا آخِرَ صَلاَتِكُمْ باللَّيْلِ وِتْرًا، فَإِنَّ النَّبِيَّ جأَمَرَ بِهِ [رواه البخاری: ۴٧۲].

۲٩٧- و از ابن عمربروایت است که گفت: شخصی از پیامبر خدا جدر حالی که بالای منبر بودند، پرسید: نماز شب را چگونه باید خواند؟

فرمودند: «دو رکعت، دو رکعت، و اگر کسی از طلوع صبح می‌ترسید، یک رکعت بخواند، و آن یک رکعت، نمازهای دیگری‌اش را وتر می‌سازد».

و ابن عمر همیشه می‌گفت: آخرین نماز خود را به شب وتر بسازید، چون پیامبر خدا جبه این چیز امر فرموده‌اند [۴۶۳].

[۴۶۳] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) با در نظر داشت این حدیث، و احادیث دیگری که در مورد نماز نفل آمده است، بعضی از علماء می‌گویند: بهتر آن است که نماز نفل (دو رکعت) (دو رکعت) خوانده شود، امام ابوحنیفه/می‌گوید: (چهار رکعتی) خواندن بهتر است، و امام محمد و امام ابویوسف رحمهما الله می‌گویند: بهتر آن است که نماز شب (دو رکعتی) و نماز روز (چهار رکعتی) باشد، و البته هرکدام برای خود دلیل‌های دارند که شرح آن به درازا می‌کشد. ۲) نظر به ظاهر این حدیث عدۀ از علماء می‌گویند که نماز وتر یک رکعت است، ولی نظر به احادیث دیگری که در این مورد آمده است، احناف وعدۀ دیگری از علماء می‌گویند که نماز وتر سه رکعت است، و به احادیث بسیاری تمسک می‌جویند، از آن جمله حدیث علیساست که می‌گوید: «پیامبر خدا جوتر را سه رکعت می‌خواندند، و در این سه رکعت، نُه سوره از سوره‌های مفصل را تلاوت می‌کردند، در هررکعتی سه سوره، و آخر این سوره‌ها ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ ١﴾بود». امام ترمذی بعد از ذکر این حدیث می‌گوید: (و در این باب از عمران بن حصین، و عائشه، و ابن عباس، و ابی‌ایوب، و عبدالرحمن بن أبی‌أبزی، از پیامبر خدا جروایت شده است)، و امام ترمذی در ادامه می‌گوید: نظر عدۀ از علمای صحابۀ پیامبر خدا جهمین چیز است، و رأی‌شان این است که شخص باید وتر را سه رکعت بخواند، سنن الترمذی (۲/۳۲۳-۳۲۴)، حدیث شماره (۴۶٠). ولی چون در این مورد از پیامبر خدا جحالت متعددی در نفل خواندن‌شان روایت شده است، لذا طوری که امام سفیان ثوری/می‌گوید: روا است که وتر پنج رکعت، یا سه رکعت، و یا یک رکعت خوانده شود، ولی امام سفیان ثوری در اخیر می‌گوید: (و خودم می‌خواهم که وتر را سه رکعت بخوانم)، سنن الترمذی (۲/۳۲۴). ۳) باید آخرین نمازی که در شب اداء می‌گردد، نماز وتر باشد.