فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد اول

۲٧- باب: مَنْ لَمْ يَرَ الوُضُوءَ إِلَّا مِنَ المَخْرَجَيْنِ
باب [۲٧]: کسی که وضوء را بجز از خارج شدن چیزی از سبیلین، لازم نمی‌داند

۱۳۸- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ سقَالَ: قَالَ النَّبِيُّ ج: «لاَ يَزَالُ العَبْدُ فِي صَلاَةٍ مَا كَانَ فِي المَسْجِدِ يَنْتَظِرُ الصَّلاَةَ مَا لَمْ يُحْدِثْ» [رواه البخاری: ۱٧۶].

۱۳۸- از ابوهریرهسروایت است که گفت: پیامبر خدا جفرمودند: «شخص که در مسجد، به انتظار نماز می‌نشیند، تا وقتی که بی‌وضوء نشود، در حالت نماز خواندن گفته می‌شود» [۲۵٧].

۱۳٩- عن زَيْدَ بْنَ خَالِدٍ سقال: سَأَلْتُ عُثْمَانَ بْنَ عَفَّانَ س، قُلْتُ أَرَأَيْتَ إِذَا جَامَعَ فَلَمْ يُمْنِ، قَالَ عُثْمَانُ «يَتَوَضَّأُ كَمَا يَتَوَضَّأُ لِلصَّلاَةِ وَيَغْسِلُ ذَكَرَهُ» قَالَ عُثْمَانُ سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ جفَسَأَلْتُ عَنْ ذَلِكَ عَلِيًّا، وَالزُّبَيْرَ، وَطَلْحَةَ، وَأُبَيَّ بْنَ كَعْبٍ شفَأَمَرُوهُ بِذَلِكَ [رواه البخاری: ۱٧٩].

۱۳٩- از زید بن خالدسروایت است که گفت: از عثمان بن عفانسپرسیدم که نظر تو درباره شخصی که جماع کند و انزال نشود، چیست؟

عثمانسگفت: مانند اینکه برای نماز وضوء می‌سازد، وضوء بسازد، و ذَکَرش را بشوید، عثمانسگفت: این چیز را از پیامبر خدا جشنیده‌ام.

[زید می‌گوید] از این مسأله از: علی، و زبیر، و طلحه، و أبی بن کعبشپرسیدم، آن‌ها هم مرا به همین چیز امر کردند [۲۵۸].

۱۴٠- عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الخُدْرِيِّ س: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ جأَرْسَلَ إِلَى رَجُلٍ مِنَ الأَنْصَارِ فَجَاءَ وَرَأْسُهُ يَقْطُرُ، فَقَالَ النَّبِيُّ ج: «لَعَلَّنَا أَعْجَلْنَاكَ»، فَقَالَ: نَعَمْ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِذَا أُعْجِلْتَ أَوْ قُحِطْتَ فَعَلَيْكَ الوُضُوءُ» [رواه البخاری: ۱۸٠].

۱۴٠- از ابوسعید خدریسروایت است که: پیامبر خدا جکسی را به طلب شخصی از انصار فرستادند، آن شخص حاضر شد، و آب از موهایش می‌چکید.

پیامبر خدا جگفتند: «شاید سبب عجله [از مجامعت با همسرت] شدیم»؟

گفت: بلی.

پیامبر خدا جفرمودند: «اگر چنین عجلۀ رخ داد، و یا [فرمودند: اگر] انزال نشدی، بر تو فقط وضوء لازم است» [۲۵٩].

[۲۵٧] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) این حدیث دلالت بر این دارد که انتظار کشیدن جهت انجام دادن عبادت، مانند خود عبادت ثواب دارد، بنابراین کسی که در مسجد به انتظار نماز می‌نشیند، تا وقتی که بی‌وضوء نشود، برایش همان ثوابی داده می‌شود، که در حالت نماز خواندن داده می‌شود. ۲) اگر تا وقت بر پاشدن جماعت، نماز نفلی می‌خواند، إن‌شاءالله برایش دو ثواب است، یکی ثواب انتظار نماز، و دیگری ثواب نماز خواندن نفلی. [۲۵۸] گویند: حکم این حدیث منسوخ است، بنابراین، اگر کسی با زنش جماع کرد، ولو آنکه انزال نشده باشد، باید غسل نماید، و در باب خودش این مسئله إن‌شاء الله به تفصیل خواهد آمد. [۲۵٩] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) حکم این حدیث، مانند حکم حدیث قبلی است، یعنی: عدم و جوب غسل از جماع بدون انزال، بنا به قول عامۀ علماء منسوخ است، بنابراین اگر کسی با زنش جماع کرد، و پیش از انزال شدن او را ترک نمود، بر زن و شوهر غسل لازم می‌شود، و این نظر أم المؤمنین عائشه، ابوبکر صدیق، عمر بن خطاب، علی بن ابی طالب، ابن عباس، ابن عمرش، و نظر امام ابوحنیفه، امام شافعی، امام مالک، امام احمد رحمهم الله، و علمای بسیار دیگری است. ۲) عدۀ دیگری از صحابه از آن جمله: عثمان بن عفان، زبیر بن عوام، سعد بن ابی وقاص، عبدالله بن مسعود، ابو ایوب انصاری، وعدۀ دیگری از صحابه و بعضی از تابعین، به این نظر اند که: اگر کسی جماع کرد، و پیش از آنکه انزال شود، عزل نمود، بر وی تنها وضوء لازم می‌شود نه غسل. ۳) امام نووی/می‌گوید: به اجماع علماء امت، کسی که جماع می‌کند، ولو آنکه انزال نشود، باید غسل نماید.