۲۳- باب: قَوْلِ اللهِ تَعَالَى: ﴿وَٱتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبۡرَٰهِۧمَ مُصَلّٗىۖ﴾
باب [۲۳]: این قول خداوند متعال که: و مقام ابراهیم را نمازگاه قرار بدهید.
۲۵۸- عَنِ ابْنَ عُمَرَ ب: أَنَّه سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ طَافَ بِالْبَيْتِ العُمْرَةَ، وَلَمْ يَطُفْ بَيْنَ الصَّفَا وَالمَرْوَةِ، أَيَأْتِي امْرَأَتَهُ؟ فَقَالَ: قَدِمَ النَّبِيُّ ج، «فَطَافَ بِالْبَيْتِ سَبْعًا، وَصَلَّى خَلْفَ المَقَامِ رَكْعَتَيْنِ، وَطَافَ بَيْنَ الصَّفَا وَالمَرْوَةِ»، وَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ [رواه البخاری: ۳٩۵].
۲۵۸- از ابن عمربروایت است که شخصی از وی پرسید: اگر کسی غرض ادای عمره به خانه طواف می‌کند، آیا جواز دارد که پیش از سعی بین صفا و مروه با همسرش همبستر گردد؟
گفت: پیامبر خدا ج[به مکه آمدند] به خانه هفت شوط طواف کردند، و پشت مقام ابراهیم دو رکعت نماز اداء نمودند، و بین صفا و مروه سعی نمودند، و بهترین کار برای شما، پیروی نمودن از پیامبر خدا جاست [۴۱۵].
۲۵٩- عَنِ ابْنَ عَبَّاسٍ بقَالَ: لَمَّا دَخَلَ النَّبِيُّ جالبَيْتَ، دَعَا فِي نَوَاحِيهِ كُلِّهَا، وَلَمْ يُصَلِّ حَتَّى خَرَجَ مِنْهُ، فَلَمَّا خَرَجَ رَكَعَ رَكْعَتَيْنِ فِي قُبُلِ الكَعْبَةِ، وَقَالَ: «هَذِهِ القِبْلَةُ» [رواه البخاری: ۳٩۸].
۲۵٩- از ابن عباسبروایت است که گفت: پیامبر خدا جداخل خانۀ کعبه شدند، در همۀ اطرافش دعا نمودند، و تا وقتی که از خانه بیرون نشدند، نماز نخواندند، و چون از خانه بیرون شدند، دو رکعت نماز به طرف کعبه خوانده و فرمودند: «قبله این است» [۴۱۶].
[۴۱۵] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) طواف به خانۀ کعبه معظمه هفت شوط است. ۲) بعد از طواف به خانۀ معظمه، باید دو رکعت نماز خلف مقام ابراهیم÷اداء نمود، و اینکه این دو رکعت واجب و یا سنت می‌باشد، بین علماء اختلاف نمود، و اینکه این دو رکعت واجب و یا سنت می‌باشد، بین علماء اختلاف است، و اگر سنت هم باشد، سنت مؤکده است، بنابراین نباید آن را ترک نمود. ۳) سعی بین صفا و مروه واجب است، بنابراین با پیروی از نبی کریم جتا وقتی که شخص بین صفا و مروه سعی نکرده است، نباید با همسر خود همبستر شود. [۴۱۶] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) در حدیث دیگری که در همین باب به روایت بلالسدر اصل صحیح البخاری موجود است، آمده است که پیامبر خدا جدر داخل خانۀ کعبه نماز خواندند، و اینکه ابن عباسبنماز خواندن را نفی نموده است، سببش این است که وی با پیامبر خدا جبه خانه داخل نشده بود که نماز خواندن پیامبر خدا جرا دیده باشد، ولی چون بلالسدر این هنگام با پیامبر خدا جبود، نماز خواندن ایشان را دیده بود، از این جهت حدیث وی بر حدیث ابن عباسبترجیح دارد، و در نتیجه نماز خواندن در داخل خانۀ معظمه جواز دارد، بنابراین اگر برای کسی میسر گردد، نماز خواندن در داخل خانۀ کعبه سنت است، و این کار شرف بسیار بزرگی است. ۲) شخص نباید با کفش و یا موزه و حتی جراب به خانۀ معظمه داخل گردد، زیرا داخل شدن با این چیزها به خانۀ معظمه دلالت بر نوعی تکبر و بی‌اعتنائی نسبت به مقام این خانۀ معظمه دارد، و مسلمان باید از این چیز اجتناب ورزد، و علاوه بر آن، باید شخص مسلمان بکوشد تا جسمش به آن زمین طاهر تماس نماید، نه آنکه با پوشیدن کفش و یا جراب و امثال این‌ها مانع تماس جسمش به آن مکان متبرک گردد. امام قرطبی در تفسیر این قول خداوند متعال که خطاب به موسی÷می‌فرماید ﴿فَٱخۡلَعۡ نَعۡلَيۡكَ إِنَّكَ بِٱلۡوَادِ ٱلۡمُقَدَّسِ طُوٗى ١٢﴾[طه: ۱۲]، از علی بن أبی طالبسنقل می‌کند که گفت: موسی÷از این جهت امر به بیرون کردن کفشش شد تا اینکه قدم‌هایش به خاک آن وادی تماس نماید، و البته به یقین و بدون شک، زمین خانۀ مشرفه از زمینی که در آن موسی÷قرار داشت، مشرف‌تر، مقدس‌تر، و معظم‌تر است.