فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد اول

۲۲- باب: فَضْلِ اسْتِقْبَالِ القِبْلَةِ
باب [۲۲]: فضیلت روی‌آوردن به قبله

۲۵٧- عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ سقَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ صَلَّى صَلاَتَنَا وَاسْتَقْبَلَ قِبْلَتَنَا، وَأَكَلَ ذَبِيحَتَنَا فَذَلِكَ المُسْلِمُ الَّذِي لَهُ ذِمَّةُ اللَّهِ وَذِمَّةُ رَسُولِهِ، فَلاَ تُخْفِرُوا اللَّهَ فِي ذِمَّتِهِ» [رواه البخاری: ۳٩۱].

۲۵٧- از انس بن مالکسروایت است که گفت: پیامبر خدا جفرمودند:

«کسی که نماز ما را بخواند، و به قبله ما رو بیاورد، و ذبح دست ما را بخورد، مسلمانی است که در عهد و امان خدا و رسول او است، پس عهد و امان خدا را دربارۀ وی پامال نکنید» [۴۱۴].

[۴۱۴] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) امام عینی/می‌گوید: از این حدیث دانسته می‌شود که حکم بر هرکس به اساس چیزی است که از وی به ظاهر سر می‌زند، بنابراین کسی که اعمال مسلمانان را انجام دهد، حکم به مسلمان بودنش می‌شود، ولو آنکه در باطن مسلمان نباشد، زیرا باطن را جز خداوند کس دیگری نمی‌داند. ۲) رو آرودن به قبله در وقت نماز خواندن شرط است، و کسی که قصدا رو آوردن به قبله را ترک کند، نمازش نماز گفته نمی‌شود. ۳) در مورد قبلۀ نمازگذار حالات مختلفی است. أ- کسی که در خارج مکۀ مکرمه نماز می‌خواند، قبله‌اش طرف کعبه است نه عین کعبه. ب- کسی که در مکۀ مکرمه در داخل مسجد الحرام نماز می‌خواند، قبله‌اش عین خانۀ مشرفه است، و اگر دانسته و یا ندانسته به طرف دیگری نماز بخواند، نمازش صحت پیدا نمی‌کند. ج- کسی که داخل مکۀ مکرمه ولی در بیرون از مسجد الحرام نماز می‌خواند قبله‌اش نیز عین خانه مشرفه است، ولی اگر ندانسته به طرف دیگری نماز بخواند، در نزد بعضی از علماء نمازش فاسد است، ولی اکثر علماء نمازش را فاسد نمی‌دانند، و شاید همین قول راجح‌تر باشد، زیرا همانطوری که امکان اشتباه در قبله در خارج مکۀ مکرمه وجود دارد، در داخل مکۀ معظمه نیز وجود دارد. د- امام ابوالبقاء/می‌گوید که: (جبرئیل÷در مدینۀ منوره محراب پیامبر خدا جرا در برابر کعبه قرار داده بود)، وعدۀ از علماء می‌گویند که: ساختن محراب مسجد نبوی به اساس معاینه و مشاهده بود، زیرا موانع برداشته شده بود، و پیامبر خدا جکعبۀ مشرفه را مشاهده کرده و قبلۀ مسجد خود را در برابر آن قرار دادند.