مؤلف مختصر صحیح البخاری:
مؤلف مختصر صحیح البخاری، احمد بن احمد بن عبداللطیف شَرْجِی زبیدی است، شَرْجه منطقۀ در اطراف مکۀ مکرمه است، و زبیدی/در شب جمعه دوازدهم ماه مبارک رمضان سال (۸۱۱) هـ در آنجا بدنیا آمد، و سپس به (زبید) که از توابع یمن است رفته و در آنجا به شهرت علمی رسید، وی از علمای مشهور احناف بوده، و از مشایخ زیادی کسب علم نمود، که از آن جمله میتوان از: نفیس علوی، ابن جزری، ابوالفتح مراغی، و سلیمان علوی و ابن الخیاط وغیره نام برد، شاگردان زیادی را در علوم مختلفه تدریس و تربیه کرده و به جامعۀ اسلامی تقدیم نمود.
وی در علم حدیث، فقه و لغت شهرۀ وقت خود بوده و مؤلفات سودمندی را از خود به یادگار گذاشت، که ارزشمندترین آنها: همین مختصر صحیح البخاری است، که نام اصلی آن – طوری که قبلا یادآور شدیم ـ : (التجرید الصریح لأحادیث الجامع الصحیح) میباشد، و از تالیفات دیگرش میتوان از: (طبقات الخواص فی سیر أولیاء الیمن) و کتاب: (الفوائد) و کتاب (نزهة الأحباب) نام برد.
و اینکه وی در اختصار (صحیح البخاری) چه کرده است، و چه از منهجی پیروی نموده است؟ بهتر آن است که جواب این سؤالها را از خودش بشنویم، وی در مقدمۀ کتاب خود بعد از حمد و ثنای پروردگار، و درود بر نبی کریم جمیگوید:
اما بعد: بدان که کتاب (جامع صحیح) [یعنی: صحیح البخاری] تألیف امام بزرگوار، یگانۀ عصر و زمان خویش، ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بخاری/، از ارزشمندترین و مفیدترین کتابهایی است که در اسلام تألیف گردیده است، ولی با این هم احادیث مکرر آن در ابواب مختلف پراکنده بوده، و کسی که بخواهد حدیثی از آن احادیث را در باب معینی مطالعه نماید، مواجه با مشکلات زیادی میگردد، و چه بسا که به مقصود خود هم نرسد، و گرچه مقصود خود امام بخاری/از این کار، بیان روایات متعدد در یک حدیث میباشد، ولی مقصود ما، دسترسی به اصل حدیث است، زیرا ما متیقن هستیم که همۀ احادیث این کتاب، صحیح بوده [و خللی در روایات و سند آنها نیست].
امام نووی/در مقدمۀ کتاب خود که در شرح صحیح مسلم نوشته است میگوید: «و هرچه که امام بخاری/است، همۀ انواع مختلفه را در ابواب متفاوت از یک دیگر ذکر مینماید، و چه بسا که حدیث را در غیر بابی ذکر میکند که انسان فکر میکند این حدیث مربوط به آن باب باشد، و از اینجا است که پیدا کردن همۀ روایات حدیث...، برای طالب آن، مشکل میشود».
و میگوید: «و من مردمانی از حفاظ متأخرین را دیدم که در چنین مواردی دچار اشتباه شده و وجود بعضی از احادیثی را که بخاری/روایت کرده است نفی مینمودند، حال آنکه این احادیث، در (صحیح البخاری) موجود است، منتهی نه در جایی که انسان فکر میکند باید آن حدیث در آنجا باشد، چون چنین چیزی وجود داشت، خواستم تا احادیث (صحیح البخاری) را بدون تکرار جمعآوری نمایم».