فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد اول

۱۲- باب: الِاسْتِنْجَاءِ بِالْمَاءِ
باب [۱۲]: استنجاء زدن به آب

۱۲۱- عَنْ أَنَسٍ سقَالَ: كَانَ النَّبِيُّ ج«إِذَا خَرَجَ لِحَاجَتِهِ، أَجِيءُ أَنَا وَغُلاَمٌ، مَعَنَا إِدَاوَةٌ مِنْ مَاءٍ» [رواه البخاری: ۱۵٠].

۱۲۱- از انسسروایت است که گفت: پیامبر خدا جوقتی که به قضای حاجت بیرون می‌شدند، من و یک بچۀ [دیگری که از انصار بود] می‌آمدیم، و با ما ظرف آبی بود [۲۴٠].

[۲۴٠] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) در وقت قضای حاجت باید از نزد مردم دور شد. ۲) از این حدیث دانسته می‌شود که: استنجاء زدن با آب، بعد از استنجا زدن با سنگ و یا کلوخ، سنت است، و علماء گفته‌اند که اگر نجاست از جای خود تجاوز نکند، می‌توان تنها به استنجا زدن به سنگ و یا کلوخ اکتفاء نمود، و با این‌هم اگر کسی در این حالت با آب نیز استنجا بزند، بدون شک بهتر است. ۳) علمای زیدی و شیعه می‌گویند که استنجاء زدن به کلوخ در وقت موجود بودن آب روا نیست، ولی احادیث بسیاری خلاف نظر آن‌ها را ثابت می‌سازد، و دیگر آنکه غرض از استنجاء طهارت و نظافت است، پس چه مانعی دارد که هم با سنگ و کلوخ و یا هر وسیلۀ دیگری استنجاء زد و هم با آب؟ و فائدۀ استنجاء زدن با سنگ و کلوخ با وجود آب آن است که سنگ و کلوخ عین نجاست را از بین برده و در وقت استنجاء زدن با آب عین نجاست به دست اثر نمی‌کند. ۴) اگر کسی می‌خواهد به یکی از دو چیز که سنگ و کلوخ و یا آب باشد اکتفاء نماید، استنجاء زدن به تنها آب، بهتر از استنجاء زدن به تنها سنگ و یا کلوخ است، زیرا سنگ و کلوخ تنها عین نجاست را پاک می‌کند، ولی آب هم عین نجاست را پاک می‌کند و هم اثر آن را، و این قول خداوند متعال که: ﴿فِيهِ رِجَالٞ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُواْۚ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُطَّهِّرِينَ ١٠٨﴾[التوبه: ۱٠۸] در شأن اهل قباء که به آب استنجاء می‌زدند، نازل گردید.