فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد اول

۱۱- باب: خُرُوجِ النِّسَاءِ إِلَى البَرَازِ
باب [۱۱]: بیرون شدن زن‌ها به قضای حاجت

۱۲٠- عَنْ عَائِشَةَ ل: أَنَّ أَزْوَاجَ النَّبِيّ جكُنَّ يَخْرُجْنَ بِاللَّيْلِ إِذَا تَبَرَّزْنَ إِلَى المَنَاصِعِ وَهُوَ صَعِيدٌ أَفْيَحُ «فَكَانَ عُمَرُ يَقُولُ لِلنَّبِيِّ ج: احْجُبْ نِسَاءَكَ، فَلَمْ يَكُنْ رَسُولُ اللَّهِ جيَفْعَلُ»، فَخَرَجَتْ سَوْدَةُ بِنْتُ زَمْعَةَ، زَوْجُ النَّبِيِّ ج، لَيْلَةً مِنَ اللَّيَالِي عِشَاءً، وَكَانَتِ امْرَأَةً طَوِيلَةً، فَنَادَاهَا عُمَرُ: أَلاَ قَدْ عَرَفْنَاكِ يَا سَوْدَةُ، حِرْصًا عَلَى أَنْ يَنْزِلَ الحِجَابُ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ عزَّوجلَّ الحِجَابِ [رواه البخاری: ۱۴۶].

۱۲٠- از عائشهلروایت است که: همسران پیامبر خدا جشب‌ها برای قضای حاجت، به طرف مناصع که میدان فراخی بود، بیرون می‌شدند، و عمر برای پیامبر خداجمی‌گفت: زن‌های خود را امر کن که حجاب نمایند، ولی پیامبر خدا جاین کار را نمی‌کردند.

شبی در وقت نماز خفتن (سوده بنت زمعه) [۲۳۸]یکی از همسران پیامبر خدا جکه زن بلند قامتی بود، [جهت قضای حاجت] بیرون شده بود.

عمرساو را صدا زد [و گفت]: ای سوده! بدان که تو را شناختم، و مقصد عمر از این سخن این بود که حکم حجاب نازل گردد، و همان بود که خداوند [أ]حکم حجاب را نازل فرمود [۲۳٩].

[۲۳۸] وی أم المؤمنین سوده بنت زمعه بن قیس قرشی است، پیامبر خدا جبا وی در مکۀ مکرمه بعد از وفات خدیجهلازدواج نمودند، و در آخر خلافت عمرسوفات نمود، أسد الغابه (۵/۴۸۴-۴۸۵). [۲۳٩] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) مناصع عبارت از میدان فراخی بود در نزدیکی بقیع که قبرستان اهل مدینۀ منوره است. ۲) طوری که از این حدیث دانسته می‌شود، سبب نزول آیۀ حجاب، همین قصۀ عمرسبا سودهلبوده است، و در روایت دیگری آمده است، که سبب نزول حجاب، قصۀ زینب بنت جحش می‌باشد، زیرا در شب عروسی پیامبر خدا جبا زینب، سه نفر از مدعوین رفتن خود را از خانۀ پیامبر خدا جبه تاخیر انداختند، و پیامبر خدا جاز اینکه آن‌ها را به بیرون شدن از خانه امر نمایند، حیا می‌کردند، و همان بود که آیۀ حجاب نازل گردید، و در روایت دیگری آمده است که سبب نزول آیۀ حجاب این بود که پیامبر خدا جبا عدۀ از صحابهشدر خانۀ خود نان می‌خوردند، و عائشهلهم با آن‌ها نان می‌خورد، و دست یکی از آن‌ها با دست عائشهلتماس نمود، و از این پیش آمد، پیامبر خدا جمتاثر گشتند، و همان بود که آیۀ حجاب نازل گردید. و به این طریق برای نزول آیۀ حجاب، سه سبب را ذکر می‌کنند، و علماء برای جمع بین این روایات مختلفه گفته‌اند که حجاب اسباب متعددی داشته است، و آخرین سبب آن قصۀ زینب بنت جحش است، زیرا خود آیۀ کریمه اشاره به این قصه دارد، والله تعالی أعلم. ۳) این واقعه یکی از یازده واقعه‌ای است که وحی آسمانی موافق نظر عمرسنازل گردید، و از جملۀ آن مواضع: تحریم شراب، و جوب نماز خواندن در مقام ابراهیم÷، نخواندن نماز جنازه بر منافقین، قبول‌نکردن فدیه از اسیران غزوۀ بدر، و غیره است، و تفصیل بسیاری از این مواضع، إن‌شاءالله در این کتاب در جای خودش خواهد آمد.