فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد اول

۳- باب: الغُسْلِ بِالصَّاعِ وَنَحْوِهِ
باب [۳]: غسل نمودن به آبی که به گنجایش صاع و امثال آن باشد

۱۸۸- وعنها لأَنَّها سُئِلتَ عَنْ غُسْلِ النَّبِيِّ ج: «فَدَعَتْ بِإِنَاءٍ نَحْوٍ مِنْ صَاعٍ، فَاغْتَسَلَتْ، وَأَفَاضَتْ عَلَى رَأْسِهَا، وَبَيْنَهَا وَبَيْن السائلِ حِجَابٌ» [رواه البخاری: ۲۵۱].

۱۸۸- از عائشهلروایت است که کسی از وی از کیفیت غسل پیامبر خدا جپرسید.

عائشهلظرفی را که تقریبا یک صاع بود طلبید، و غسل کرد و بر سر خود ریخت، و در این وقت بین او و بین شخص سؤال کننده حجاب بود [۳۱۵].

۱۸٩- عن جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بأنه سأله رجل عَنِ الغُسْلِ، فَقَالَ: «يَكْفِيكَ صَاعٌ»، فَقَالَ رَجُلٌ: مَا يَكْفِينِي، فَقَالَ جَابِرٌ: «كَانَ يَكْفِي مَنْ هُوَ أَوْفَى مِنْكَ شَعَرًا، وَخَيْرٌ مِنْكَ» ثُمَّ أَمَّنَا فِي ثَوْبٍ [رواه البخاری: ۲۵۲].

۱۸٩- از جابر بن عبداللهسروایت است که شخصی از وی از [مقدار آب] غُسل پرسید، در جواب گفت: یک صاع برایت کفایت می‌کند [۳۱۶].

شخص دیگری گفت: برای من [این مقدار آب] کفایت نمی‌کند.

جابر گفت: برای کسی که موهایش از موهایت بیشتر، و خودش از تو بهتر بود، کفایت می‌کرد، [مقصدش پیامبر خدا جبود]، بعد از آن جابر در حالی که یک جامعه به تن داشت، برای آن‌ها امامت داد [۳۱٧].

[۳۱۵] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) کسی که از کیفیت غسل پیامبر خدا جپرسان کرد، طوری که در صحیح مسلم و در این وقت خواهرزادۀ عائشه که ابوسلمه عبدالله بن عبدالرحمن بن عوف باشد، نیز همراه عبدالله بن یزید بود. ۲) در هنگام غسل کردن عائشهل، خواهرزاده و برادر رضاعی‌اش قسمت بلند بدن او را مانند: سر و گردن می‌دیدند، قاضی عیاض/می‌گوید: ظاهر حدیث دلالت بر این دارد که آن‌ها سر و قسمت بالائی بدن او را که دیدن آن برای مَحْرَم روا است می‌دیدند، زیرا اگر این قسمت‌ها را نمی‌دیدند، از طلب کردن آب، و غسل کردن به حضور آن‌ها فائدۀ نبود. ۳) عائشهلاز این جهت چنین غسل نمود، تا کیفیت عملی غسل پیامبر خدا جبرای آن‌ها بنمایاند، و البته تعلیم عملی از تعلیم قولی مؤثر تر و به فهم نزدیک‌تر است. ۴) در غسل کردن، عدد و تکرار در ریختن آب شرط نیست، آنچه که شرط است، رساندن آب به تمام بدن است. [۳۱۶] صاع مساوی چهار (مد) است، و هر مد مساوی (٩۱٠) گرام است، بنابراین یک صاع مساوی (سه کیلو و ششصد و چهل گرام) می‌شود. [۳۱٧] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) متابعت از اسلوب نبی کریم جدر همۀ شؤون چه در عبادات باشد و چه در معاملات سنت است. ۲) مستحب است که در غسل کردن به مقدار یک صاع اکتفاء شود، و اسراف کردن در استعمال آب مکروه است. ۳) رد کردن سخن کسی که از اتباع سنت نبوی اباء می‌ورزد، به شکل مناسبش مستحب است. ۴) نماز خواندن با یک جامه جواز دارد.