فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد ششم

۱٠- باب: رَحْمَةِ النَّاسِ وَالْبَهَائِمِ
باب [۱٠]: رحمت به انسان‌ها و چارپایان

۲٠۱٧- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ،‌ سقَالَ: قَامَ رَسُولُ اللَّهِ جفِي صَلاَةٍ وَقُمْنَا مَعَهُ، فَقَالَ أَعْرَابِيٌّ وَهُوَ فِي الصَّلاَةِ: اللَّهُمَّ ارْحَمْنِي وَمُحَمَّدًا، وَلاَ تَرْحَمْ مَعَنَا أَحَدًا. فَلَمَّا سَلَّمَ النَّبِيُّ جقَالَ لِلْأَعْرَابِيِّ: «لَقَدْ حَجَّرْتَ وَاسِعًا» [رواه البخاری: ۶٠۱٠].

۲٠۱٧- از ابو هریرهسروایت است که گفت: پیامبر خدا جبرای خواندن نمازی برخاستند، و ماهم با ایشان برخاستیم، شخص بادیه نشینی در داخل نماز گفت: خدایا! فقط برای من و محمد رحمت کن، و برای دیگری با ما رحمت مکن.

چون پیامبر خدا جسلام دادند برای آن شخص بادیه نشین گفتند: «چیز فراخی را تنگ ساختی» [۱۶۸].

۲٠۱۸- عَنْ النُّعْمَانَ بْنَ بَشِيرٍ، سقَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «تَرَى المُؤْمِنِينَ فِي تَرَاحُمِهِمْ وَتَوَادِّهِمْ وَتَعَاطُفِهِمْ، كَمَثَلِ الجَسَدِ، إِذَا اشْتَكَى عُضْوًا تَدَاعَى لَهُ سَائِرُ جَسَدِهِ بِالسَّهَرِ وَالحُمَّى» [رواه البخاری: ۶٠۱۱].

۲٠۱۸- از نُعمان بن بشیربروایت است که گفت: پیامبر خدا جفرمودند: «مسلمانان [کامل] را می‌بینی که در مهربانی و دوستی و همکاری باهم، مانند یک جسم هستند، به طوری که اگر عضوی آز آن جسم بیمار شود، دیگر اعضای جسد، به بیدار خوابی و تب، به کمک آن عضو بیمار می‌شتابند».

۲٠۱٩- عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ س، عَنِ النَّبِيِّ جقَالَ: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ غَرَسَ غَرْسًا، فَأَكَلَ مِنْهُ إِنْسَانٌ أَوْ دَابَّةٌ، إِلَّا كَانَ لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ» [رواه البخاری: ۶٠۱۲].

۲٠۱٩- از انس بن مالکساز پیامبر خدا جروایت است که فرمودند: «هیچ مسلمانی نیست که نهالی بنشاند، و انسان و یا حیوانی از آن نهال چیزی بخورد، مگر آنکه آن چیز برایش، صدقه حساب می‌شود» [۱۶٩].

۲٠۲٠- عَنْ جَرِيرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ البَجَلِيِّ س، عَنِ النَّبِيِّ جقَالَ: «مَنْ لاَ يَرْحَمُ لاَ يُرْحَمُ» [رواه البخاری: ۶٠۱۳].

۲٠۲٠- از جریر بن عبدالله بجلیساز پیامبر خدا جروایت است که فرمودند: «کسی که رحم نکند، رحم کرده نمی‌شود» [۱٧٠].

[۱۶۸] یعنی: رحمت خدا زیاد بود، و می‌توانست که شامل همۀ مسمانان شود، ولی تو او را خاص برای خود و من ساختی، خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَرَحۡمَتِي وَسِعَتۡ كُلَّ شَيۡءٖ﴾یعنی: رحتم فراگیر است که و همه چیز را شامل می‌شود، بنابراین باید مسلمان در دعای خود برای همه مسلمانان طلب رحمت نماید. [۱۶٩] اصل در صدقه و خیرات آن است که انسان چیزی را به دست خود به کسی بدهد، ولی از رحمت خداوند متعال و از ثوابی که نسبت به شاندن نهال است، اگر کسی نهالی را غرس می‌کند، و از این نهال انسان و یا حیوان چیزی می‌خورد، و یا استفادۀ می‌برد، این چیز برایش به مانند آنکه به دست خود داده باشد، صدقه حساب می‌شود. [۱٧٠] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) این حدیث دلالت بر این دارد که اگر کسی به دیگران رحم نکند، خدا به او رحم نمی‌کند، در معجم طبرانی آمده است که پیامبر خدا جفرمودند: «کسی که زمینیان را مورد رحمت خود قرار ندهد، مورد رحمت آنکه در آسمان است قرار نمی‌گیرد، یعنی: مورد رحمت خدا قرار نمی‌گیرد. ۲) مانعی نیست که معنی حدیث بر عمومش گذاشته شود و این طور گفته شود که به علاوه از معنی مذکور، کسی که به دیگران رحم نکند، دیگران هم به او رحم نمی‌کنند، و این چیز در امور روزانۀ ما مشاهد است، زیرا مردم وقتی با تو همکاری می‌کنند که با آن‌ها همکاری کرده باشی، و وقتی به تو احترام می‌کنند که برای آن‌ها احترام کرده باشی، و همچنین در کارهای دیگر.