فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد ششم

۱۲- باب: حِفْظِ اللَّسَانِ وَمَنْ كَانَ يُؤمِنُ بِالله وَالْيِوْمِ الآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْراً أوْ لِيَصْمُتْ
باب [۱۲]: حفظ زبان، و کسی که به خدا و روز آخرت ایمان دارد، یا سخن خیر اندیشانۀ بگوید و یا خاموش باشد

۲۱٠٧- عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ س، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ جقَالَ: «مَنْ يَضْمَنْ لِي مَا بَيْنَ لَحْيَيْهِ وَمَا بَيْنَ رِجْلَيْهِ أَضْمَنْ لَهُ الجَنَّةَ» [رواه البخاری:۶۴٧۴].

۲۱٠٧- از سهل بن سعدساز پیامبر خدا جروایت است که فرمودند:

«کسی که از [گناه کردن] با زبان و فرجش برایم تضمین بدهد، من از بهشت رفتن برایش تضمین می‌دهم» [۲۵۴].

۲۱٠۸- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ س، عَنِ النَّبِيِّ جقَالَ: «إِنَّ العَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالكَلِمَةِ مِنْ رِضْوَانِ اللَّهِ، لاَ يُلْقِي لَهَا بَالًا، يَرْفَعُهُ اللَّهُ بِهَا دَرَجَاتٍ، وَإِنَّ العَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالكَلِمَةِ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ، لاَ يُلْقِي لَهَا بَالًا، يَهْوِي بِهَا فِي جَهَنَّمَ» [رواه البخاری: ۶۴٧۸].

۲۱٠۸- از ابو هریرهساز پیامبر خدا جروایت است که فرمودند: «چه بسا می‌شود که شخص سخنی در رضای خدا می‌گوید، و گرچه خودش به آن اهمیتی نمی‌دهد، ولی آن سخنش سبب رفع درجاتش [در نزد خدا] می‌شود».

«و چه بسا می‌شود که شخص سخنی در غضب خدا می‌گوید، و گرچه خودش به آن اهمیتی نمی‌دهد، ولی به سبب آن سخن، به دوزخ می‌افتد» [۲۵۵].

[۲۵۴] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) معنی حدیث نبوی شریف این است که: اگر کسی برایم تضمین بدهد که از گناهان زبان که: غیبت، دروغ، سخن چینی، به هم اندازی، بهتان، دشنام وغیره باشد، و از گناهان فرج که واقع شدن در زنا ولواط باشد، خودداری نماید، من رفتن به بهشت را برایش تضمین می‌کنم. ۲) آن طور که واضح است گناهان دیگری نیز وجود دارند که از راه‌های دیگری غیر از زبان و فرج حاصل می‌شود، مانند: دزدی، حرام خواری، آدم کشی، وغیره، ولی چون شایع‌ترین گناهن، گناهانی است که از طریق زبان و فرج به وجود می‌آید، از این سبب پیامبر خدا جبه طور مشخص همین دو نوع گناه را ذکر نمودند، والله تعالی أعلم. [۲۵۵] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: مثلا: شخص سخنی می‌گوید که این سخنش سبب خویش برای مسلمانی می‌گردد، و یا در مسلمانی که باهم دشمنی دارند، صلح و آشتی می‌کنند، و خداوند به سبب همین سخن اندک گناهانش را بخشیده و او را مستوجب بهشت می‌سازد، و البته خودش فکر نمی‌کند که همین سخن اندک دارای چنین نتیجۀ شایانی بوده باشد، و یا بالعکس سخنی می‌گوید که سبب ضرر برای مسلمانی می‌شود، و یا سبب درگیری، و گرچه خودش به این سخن اهمیت نداده و فکر نمی‌کند که به سبب همین یک سخن، مستوجب دوزخ گردد.