۳- باب: فِي الأمَلِ وَطُولِهِ
باب [۳]: آرزوی دراز
۲٠٩۳- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ س، قَالَ: خَطَّ النَّبِيُّ جخَطًّا مُرَبَّعًا، وَخَطَّ خَطًّا فِي الوَسَطِ خَارِجًا مِنْهُ، وَخَطَّ خُطَطًا صِغَارًا إِلَى هَذَا الَّذِي فِي الوَسَطِ مِنْ جَانِبِهِ الَّذِي فِي الوَسَطِ، وَقَالَ: «هَذَا الإِنْسَانُ، وَهَذَا أَجَلُهُ مُحِيطٌ بِهِ - أَوْ: قَدْ أَحَاطَ بِهِ - وَهَذَا الَّذِي هُوَ خَارِجٌ أَمَلُهُ، وَهَذِهِ الخُطَطُ الصِّغَارُ الأَعْرَاضُ، فَإِنْ أَخْطَأَهُ هَذَا نَهَشَهُ هَذَا، وَإِنْ أَخْطَأَهُ هَذَا نَهَشَهُ هَذَا» [رواه البخاری: ۶۴۱٧].
۲٠٩۳- از عبداللهسروایت است که گفت: پیامبر خدا جمربعی را رسم کردند، و در خارج مربع در قسمت و سطی آن خطی کشیدند، و خط‌های کوچک دیگری را به سوی این خط و سطی رسم نموده و فرمودند:
«این انسان است و این اجل او است که از هر طرف به او احاطه کرده است، و این خط بیرونی آرزوهای او است، و این خط‌های کوچک، اعراض و آفات است، اگر از یکی از آن‌ها نجات یابد، دیگری به سر وقتش میرسد، و اگر از این هم نجات یابد، آن دیگری او را فروگذار نخواهد کرد» [۲۴٠].
۲٠٩۴- عَنْ أَنَسٍ بْنِ مالِكٍ س، قَالَ: خَطَّ النَّبِيُّ جخُطُوطًا، فَقَالَ: «هَذَا الأَمَلُ وَهَذَا أَجَلُهُ، فَبَيْنَمَا هُوَ كَذَلِكَ إِذْ جَاءَهُ الخَطُّ الأَقْرَبُ» [رواه البخاری: ۶۴۱۸].
۲٠٩۴- از انس بن مالکسروایت است که گفت: پیامبر خدا جخط‌هایی را رسم نموده و فرمودند: «این آرزو، و این اجل انسان است، و در حالی که او به آرزوهایش غرق است، آن خط نزدیک‌تر [یعنی: اجلش] به او میرسد».
[۲۴٠] در معنی همین حدیث از علی بن ابی طالبسدر بی‌ثباتی دنیا آمده است که می‌گوید: دنیا به رفتن شروع کرده است، و آخرت به آمدن، و هرکدام از دنیا و آخرت پیروانی دارد، شما از پیروان دنیا، زیرا امروز روز عمل است، و حسابی در آن نیست، و فردا روز حساب است و عملی در آن نیست.