فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد ششم

۱۶- باب: لِيَنْظُرْ إِلَى مَنْ هُوَ أَسْفَلَ مِنْهُ وَلاَ يَنْظُرْ إِلَى مَنْ فَوْقَهُ
باب [۱۶]: باید به پائین‌تر از خود ببیند نه به بالاتر از خود

۲۱۱۲- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ س، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ جقَالَ: «إِذَا نَظَرَ أَحَدُكُمْ إِلَى مَنْ فُضِّلَ عَلَيْهِ فِي المَالِ وَالخَلْقِ فَلْيَنْظُرْ إِلَى مَنْ هُوَ أَسْفَلَ مِنْهُ» [رواه البخاری: ۶۴٩٠].

۲۱۱۲- از ابو هریرهساز پیامبر خدا جروایت است که فرمودند: «اگر کسی از شما به کسی که از وی در مال و خلقت بالاتر است نظر می‌کند، به کسی که از وی پائین‌تر است نیز نظر کند» [۲۵٩].

[۲۵٩] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) در صحیح مسلم این زیادت نیز آمده است که: «زیرا این کار سبب می‌شود که نعمت خدا را به چشم کم نبینید»، ابن بطال می‌گوید: «هر کس در هر حال بدی که قرار داشته باشد، اگر به اطرافیانش نگاه کند، می‌بیند کسانی هستند که از وی در حالت بدتری قرار دارند». ۲) نظر کردن به شخص پائین‌تر از خود در امور دنیوی است، ولی در امور اخروی باید انسان به بالاتر از خود نظر کند، و بکوشد که به مرتبۀ او و حتی به مرتبۀ بالاتر از او برسد، مثلا: اگر می‌بیند که همسایه‌اش روز یک پاره قرآن می‌خواند، بکوشد که او دو پاره قرآن بخواند، اگر می‌بیند که رفیقش یک نان به فقیر می‌دهد، بکوشد که او دو پاره قرآن بخواند، اگر می‌بیند که رفیقش یک نان به فقیر می‌دهد، بکوشد تا او دو نان به فقیر بدهد، و همچنین هرکار خیر دیگری، از عمرو بن شعیب از پیامبر خدا جروایت است که فرمودند: «دو خصلت است که اگر در کسی موجود شود، خداوند او را در صف شاکرین و صابرین قرار می‌دهد، کسی که در امور دنیا به پائین‌تر از خود نظر کند، و از برتری که خداوند نسبت به آن شخص دیگر برایش داده است خدا را شکر کند، و در امور دین به بالاتر از خود نظر کند، و از او پیروی نماید».