فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد ششم

۵- باب: قَوْل الله تَعَالى: ﴿يُرِيدُونَ أَنْ يُبَدِّلُوا كَلاَمَ اللَّهِ﴾
باب [۵]: قوله تعالی: ﴿می‌خواهند کلام خدا را تبدیل نمایند﴾

۲۲۲۵-وعَنْهُ س: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ جقَالَ: «يَقُولُ اللَّهُ: إِذَا أَرَادَ عَبْدِي أَنْ يَعْمَلَ سَيِّئَةً، فَلاَ تَكْتُبُوهَا عَلَيْهِ حَتَّى يَعْمَلَهَا، فَإِنْ عَمِلَهَا فَاكْتُبُوهَا بِمِثْلِهَا، وَإِنْ تَرَكَهَا مِنْ أَجْلِي فَاكْتُبُوهَا لَهُ حَسَنَةً، وَإِذَا أَرَادَ أَنْ يَعْمَلَ حَسَنَةً فَلَمْ يَعْمَلْهَا فَاكْتُبُوهَا لَهُ حَسَنَةً، فَإِنْ عَمِلَهَا فَاكْتُبُوهَا لَهُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِ مِائَةِ [رواه البخاری: ٧۵٠۱].

۲۲۲۵- و از ابو هریرهسروایت است که پیامبر خدا جفرمودند:

«خداوند متعال [برای ملائکه] می‌گوید: اگر بنده‌ام ارادۀ کار بدی را نمود، آن را تا وقتی که عملی نمی‌سازد، بر او ننویسید، اگر آن را عملی ساخت گناه همان کار بد را برایش بنویسید، و اگر آن را به جهت من ترک کرده بود، آن را برایش یک حسنه بنویسید».

«و اگر ارادۀ کرد که کار نیکی انجام دهد، اگر چه آن را عملی نکرد آن را برایش یک حسنه بنویسید، و اگر به آن کار نیک عمل کرد، آن را ده چند تا هفتاد چند برایش بنویسید» [۳٧۴].

۲۲۲۶- وعَنْهُ سقَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ جقَالَ: «إِنَّ عَبْدًا أَصَابَ ذَنْبًا - وَرُبَّمَا قَالَ أَذْنَبَ ذَنْبًا - فَقَالَ: رَبِّ أَذْنَبْتُ - وَرُبَّمَا قَالَ: أَصَبْتُ - فَاغْفِرْ لِي، فَقَالَ رَبُّهُ: أَعَلِمَ عَبْدِي أَنَّ لَهُ رَبًّا يَغْفِرُ الذَّنْبَ وَيَأْخُذُ بِهِ؟ غَفَرْتُ لِعَبْدِي، ثُمَّ مَكَثَ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ أَصَابَ ذَنْبًا، أَوْ أَذْنَبَ ذَنْبًا، فَقَالَ: رَبِّ أَذْنَبْتُ - أَوْ أَصَبْتُ - آخَرَ، فَاغْفِرْهُ؟ فَقَالَ: أَعَلِمَ عَبْدِي أَنَّ لَهُ رَبًّا يَغْفِرُ الذَّنْبَ وَيَأْخُذُ بِهِ؟ غَفَرْتُ لِعَبْدِي، ثُمَّ مَكَثَ مَا شَاءَ اللَّهُ، ثُمَّ أَذْنَبَ ذَنْبًا، وَرُبَّمَا قَالَ: أَصَابَ ذَنْبًا، قَالَ: قَالَ: رَبِّ أَصَبْتُ - أَوْ قَالَ أَذْنَبْتُ - آخَرَ، فَاغْفِرْهُ لِي، فَقَالَ: أَعَلِمَ عَبْدِي أَنَّ لَهُ رَبًّا يَغْفِرُ الذَّنْبَ وَيَأْخُذُ بِهِ؟ غَفَرْتُ لِعَبْدِي ثَلاَثًا، فَلْيَعْمَلْ مَا شَاءَ» [رواه البخاری: ٧۵٠٧].

۲۲۲۶- و از ابو هریرهسروایت است که گفت: از پیامبر خدا جشنیدم که فرمودند:

«بندۀ مرتکب گناهی گردیده و گفت: پروردگارا! مرتکب گناهی شده‌ام، آن را برایم ببخش، پروردگارش گفت: آیا بنده‌ام دانست که پروردگاری دارد که گناهش را برایش می‌بخشد و یا او را مورد مؤاخذه قرار می‌دهد؟ [گناه بنده‌ام را] برایش بخشیدم.

مدتی از گناه خودداری نمود، باز دوباره مرتکب گناه گردید، و گفت: پروردگارا! مرتکب گناهی گردیده‌ام، آن را برایم بیامرز، خداوند گفت: آیا بنده‌ام دانست که برایش پروردگاری است که گناهش را برایش می‌بخشد و یا او را مورد مؤاخذه قرار می‌دهد؟ برای بنده‌ام بخشیدم.

مدتی [از گناه] خودداری نمود، و باز مرتکب گناه گردید و گفت: پروردگارا! مرتکب گناه دیگری گردیده‌ام آن را برایم بیامرز، [خداوند متعال] می‌گوید: آیا بنده‌ام دانست که برایش پروردگاری است که گناهش را می‌آمرزد و یا او را مورد مؤاخذه قرار می‌دهد؟ گناه بنده‌ام را بخشیدم، و این را سه بار گفت: پس هرچه که می‌خواهد بکند» [۳٧۵].

[۳٧۴] یعنی: هر قدر اخلاصش در انجام دادن آن عمل بیشتر باشد، به همان اندازه ثواب بیشتری را برایش بنویسید. [۳٧۵] یعنی: هرگناهی که بکند و باز از آن گناه توبه نماید، آن گناه را برایش می‌بخشم، و البته باید توبه از صمیم قلب باشد، یعنی: تصمیم کامل داشته باشد که دیگر مرتکب آن گناه نمی‌گردد، و با این هم اگر مرتکب آن گناه شد و توبه کرد، خداوند متعال توبه‌اش را می‌پذیرد، ولی کسی که تصمیم به کار بد دارد، چنین کسی اگر صد بار به زبان خود (توبه) (توبه) بگوید، این توبه‌اش استهزاء و شوخی با مقام ربوبیت بوده و نه تنها آنکه سبب آمرزش گناه برایش نمی‌شود، بلکه گناه دیگری نیز بروی محسوب می‌گردد.