فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد ششم

۲۲- باب: سَكَرَاتِ المَوْتِ
باب [۲۲]: سکرات مرگ

۲۱۱٩- عَنْ عَائِشَةَ ل، قَالَتْ: كَانَ رِجَالٌ مِنَ الأَعْرَابِ جُفَاةً، يَأْتُونَ النَّبِيَّ جفَيَسْأَلُونَهُ: مَتَى السَّاعَةُ؟ فَكَانَ يَنْظُرُ إِلَى أَصْغَرِهِمْ فَيَقُولُ: «إِنْ يَعِشْ هَذَا لاَ يُدْرِكْهُ الهَرَمُ حَتَّى تَقُومَ عَلَيْكُمْ سَاعَتُكُمْ»، قَالَ هِشَامٌ: يَعْنِي مَوْتَهُمْ [رواه البخاری: ۶۵۱۱].

۲۱۱٩- از عائشهلروایت است که گفت: مردم نادانی از بادیه نشینان می‌آمدند و از پیامبر خدا جمی‌پرسیدند که: قیامت چه وقت است؟ [پیامبر خدا ج]به طرف خورد سال‌ترین آن‌ها نگاه کرده و می‌فرمودند:

«اگر این شخص زنده بماند، پیش از آنکه پیر شود، قیامت شما بر سر شما برپا می‌شود» [۲۶۸].

[۲۶۸] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: قیامت دو نوع است: قیامت صفری، و قیامت کبری، قیامت صغری متعلق به هرفرد است، و آن هنگام است که آن شخص وفات می‌نماید که جزای اعمال خود را چه حسنه باشد و چه سیئه از همان لحظۀ مرگ مشاهده می‌کند، ولی قیامت کبری متعلق به همگان و به صورت دسته جمعی است که مصیر نهائی همگان از رفتن به بهشت و یا دوزخ به طور نهایی تعیین می‌گردد، و مراد پیامبر خدا جاز برپا شدن قیامت آن مردم، همان قیامت صغری است، و این قول ایشان که فرمودند: «قیامت شما برسر شما برپا می‌گردد» اشاره به این امر دارد، زیر اگر مراد قیامت کبری می‌بود، تنها قیامت آن‌ها را به مرگ این شخص اختصاص نمی‌دادند.