دست‌زدن و قرائت قرآن برای زنان آموزگار و دانش آموزان حائض
با عرض سلام خدمت جناب مولانا:
آیا برای زنان حائضه که درس قرآن می‌گیرند، جایز است که قرآن را درس بگیرند یا خیر؟ و برای زنی که قرآن تدریس می‌کند، حکم آن چطوراست؟ مدلل جواب بفرمایید.
(الجواب باسم ملهم الصواب)
نزد ائمۀ ثلاثه (امام ابوحنیفه، شافعی، احمد بن حنبل) قرائت قرآن مسلسلاً بدون وقفه برای زنان حائض و قاعده جایز نیست، بنابر حدیث رسول الله ج: «لاَ يَقْرَأ الْجُنُبُ وَلا الْحَائِضُ شَيْئًا مِنَ الْقُرْآنِ» [الترمذی و ابن ماجه].
الف: قرائت قرآن جهت تعلیم، برای زنان معلمه در حالت حیض (قاعدگی) زنان آموزش دهنده قرآن، ضرورتاً می‌توانند کلمه به کلمه بصورت تنفس و وقفه بعد از هر کلمه، به دانش‌آموزان خود، قرآن تعلیم دهند، البته به قصد تعلیم باشد نه قرائت قرآن ولی یک آیه را تکمیل نخوانند.
وفی البحر:
«وفي النهاية وغيرها: وإذا حاضت الـمعلّمة فينبغي لها ان تعلّم الصبيان كلمة كلمة، تقطع بين الكلمتين على قول الكرخي، وعلى قول الطحاوي تعلم نصف آية... وفي الخلاصة: واختلف الـمتأخرون في تعليم الحا ئض والجنب، والأصحّ انه لا بأس به إن كان يلقن كلمة كلمة ولم يكن من قصده أن يقرأ آية تامة الله. والأولي ولم يكن من قصده قراءة القرآن، كما لا يخفي» [البحر الرائق: ۱/۲۰۰ واللفظ له، رد المحتار: ۱/۲۱۴ ط کویته. الکفایة، العنایة بهامش فتح القدیر: ۱/۱۴۹].
ب: قرائت قرآن به قصد دعا و نیایش
قرائت قرآن به قصد دعا و نیایش و خواندن اوراد معتاده و معهود در مکان‌های وارده، برای زنان قاعده جایز است.
وفی رد المحتار:
«قوله: «بقصده» فلو قرأت الفا تحة على وجه الدعاء أو شيئاً من الآيا ت التـي فيها معني الدعاء ولم ترد القرآءة لا بأس به، كما قدّمنا عن العيون لأبي الليث» [رد المحتار: ۱/۲۱۴، امداد الفتاوی: ۱/۵۱].
ولی آیاتی که معنای دعائی را ندارند، بقصد دیگری نمی‌تواند بخواند.
وفی الرد:
«وأن مفهومه (أي قوله بقصده) أن ما ليس فيه معني الدعاء كسورة أبي لهب لا يوثرفيه قصد غير القرآنية» [رد المحتار: ۱/۲۱۴].
ج: حکم استماع قرآن
استماع قرآن برای دانش آموزان دختر در حالت قاعدگی، و زنان قاعده جایز است، زیرا رسول الله جدرحالی قرائت می‌فرمودند که سر مبارک آنحضرت جدر دامن همسر مطهره‌اش، حضرت عائشهلبوده و ام المومنبن با وجود قاعده بودن قرآن را استماع می‌کرد.
دلیله من الحدیث الشریف:
«عن عا ئشهل قالت: كان رسول الله جيتكي في حجري، أنا حائض، فيقرأ القرآن. وقال الامام النووي تعليق علي هذا الخبر فيه جواز قراءة القرآن مضطجعاً ومتكئاً على الحائض» [المفصل فی أحکام المرأة والبیت المسلم: ۱/۱۶، به نقل از صحیح مسلم و فتح الملهم: ۳/۲۱۱ ابن ماجه: ۱/۲۰۸، اللؤلؤ والمرجان: ۱/۶۷].
د: حکم دست‌زدن به قرآن
دست‌زدن به قرآن برای آنان جایز نیست، مگر اینکه با غلافی که جدا از قرآن باشد.
وفی الدر:
«ومسّه ولو مكتوباً بالفارسية في الأصح، إلا بغلافه المنفصل، كما مرّ».
وفی الرد:
«قوله: «ومسّه» أي القرآن ولو في لوح أو درهم أو حائط، لكن لا يمنع الا من مسّ المكتوب بخلاف المصحف، فلا يجوز مسّ الجلد وموضع البياض» [رد المحتار: ۱/۲۱۴].
والله أعلم با‌لصواب
خدا نظر-عفا الله عنه-
دارالافتا‌ء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان