فرزندش را به دیگری هبه کرده و اکنون پشیمان است

چه می‌فرمایند علمای دین در مسئله ذیل:

اینجانب نعمت الله و همسرم چون صاحب فرزندی نشده و نبوده‌ایم در دو سه سال اخیر فردی بنام قلندر که تبعه افغانستان و مقیم زاهدان بوده و عیالش در بیمارستان فوت‌ کرده بود طفل شیرخواره بازمانده از مادرش را که توانائی نگهداری و حضانت او را نداشته بفرزندی ‌به ‌ما داده‌است که مبلغی هم در ازاء چنین محبتی از ما دریافت داشته است.

حال‌ که ملاحظه نموده طفل پس از تحمل زحمات و هزینه‌هائی به سن ۵/۳ سالگی رسیده و به این خانواده علاقمند و این خانواده هم مانند فرزند خود نسبت به ‌این طفل علاقه پدرو مادری و فرزندی پیدا نموده‌اند مدعی استرداد طفل از این خانواده ‌گردیده است آنهم در صورتیکه سوء نیت نامبرده از این ادعا برای این خانواده نامفهوم باقی مانده است.

لذا با فتوای شرعی که صورت گرفته دستور به استرداد طفل در قبال استرداد وجه پرداختی قبلی داده شده که به نظر این خانواده صحیح نبوده و با مقررات شرع مطابقت ندارد ولی چون از طرفی طفل به این خانواده انس زیاد پیدا نموده و از طرف دیگر همسرم مانند مادری حقیقی از این جهت دچار ناراحتی شدید شده است، تحویل طفل به چنین پدری باعث بدبختی این طفل خواهد شد.

استدعا دارم در حل و فصل قضیه شرعاً اقدام نمایند و اجر عظیم برای خود نزد خداوند متعال‌ محفوظ دارند.

الجواب باسم ملهم الصواب

از استفتاء معلوم می‌شود که چند چیز قابل تحقیق و تفحص است:

الف: آیا بخشیدن آقای قلندر دختر خود را به آقای نعمت الله شرعاً معتبر است یا خیر؟

ب: تربیت و حضانت حق بچه است یا پرورش دهنده یا هر دو؟

ج: بچه نابالغ اختیار دارد که با هر شخص میلش باشد برود یا خیر؟

د: نان و نفقه‌ای که نعمت الله برای دختر مصرف‌ کرده بر پدر دختر لازم است که به آقای نعمت الله بدهد یا خیر؟

هـ: پولی که نعمت الله به قلندر در ازای بچه داده‌است بر ذمه قلندر لازم است که برگرداند یا خیر؟

جواب الف: دختر چون آزاده است نه فروختنش درست است ‌و نه هبه‌اش، لذا بخشیدن قلندر دخترش را شرعاً ساقط الاعتبار است و این حکم بدیهی است و نیاز به حواله ندارد.

جواب ب: تربیت و حضانت حق هردو است بنابراین با وجود پدر کسی نمی‌تواند دختر را از پدر جدا کند و اگر با وجود توانائی پدر از حفاظت دختر خودداری ‌کند. مرتکب ‌گناه شده است.

وفی الرد: «ثم رأيت بخط بعض العلماء وعن الـمفتي أبي السعو د مسئله في رجل طلق زوجته ولها ولد صغير منه واسقط حقها من الحضانة وحكم بذلك حاكم فهل لها رجوع باخذ الولد؟ الجواب: نعم، لها ذلك فان أقوي الحقين في الحضانة للصغير ولئن اسقطت الزوجة حقها فلا تقدر على اسقاط حقه ابداً» [رد المحتار: ۲/۶۹۰].

جواب ج:

و فی الدر: «ولا خيار للولد عندنا مطلقاً ذكراً كان أو أنثي».

وفی الرد: «قوله: «ولا خيار للولد» أي إذا بلغ السن الذي ينزع من الأم يأخذه الأب، ولا خيار للصغير لأنه لقصور عقله يختار من عنده اللعب، وقد صحَّ أنَّ الصَّحابةَ لم يخيروا. وأما حديث أنه ج: خير فلكونه قال: «اللهمَّ اهده» فوفق لا اختياراً لا نظر (...) بدعائه عليه الصَّلاة والسَّلام، وتمامه في الفَتْحِ».

یعنی بچه‌ای که در زمانی رسید که مناسب است الان تربیتش را پدر بکند از مادر گرفته و به پدر حواله شود، با وجودی که شفقت مادری از حد زیاد است.

در مسئله فوق شفقت قلندر (پدر) از شفقت نعمت الله و زوجه‌اش که هردو بیگانه هستند زیادتر است و اگر حق حضانت را پدر ترک‌ کرده از جهت ضرورت بوده و الان آماده است که خودش دختر خویش را تربیت کند و کسی نمی‌تواند او را از این حق محروم کند اگرچه حاکم باشد علی الخصوص دختر بعد از ٧-‌٦ سال به سنی می‌رسد که جایز نیست در کنار شخص نامحرم باشد.

جواب د: آنچه که نعمت الله بر این دختر خرج ‌کرده با این اراده نبوده‌ که از پدر دختر بگیرد و نه پدر دختر گفته است شما بر دخترم خرج ‌کنید و من به شما مقدار مصرف شما را می‌دهم و نه کدام قاضی‌ای حکم کرده است. بنابراین آقای نعمت الله حق ندارد چیزی را که برای جلب رضایت خدا نموده، عوضش را از قلندر بگیرد.

جواب هـ: پولی که آقای نعمت الله در مقابل بچه داده، می‌تواند از قلندر بگیرد زیرا هبه بالعوض بیع است. و هر وقت که هبه باطل شد پولی که در عوض داده و بمنزله ثمن است می‌تواند آن‌ را پس بگیرد.

والله أعلم بالصواب

خدا نظر -‌عفا الله عنه-

دار الافتاء حوزه علمیه دار العلوم زاهدان ۱۱/۶/۱۳۶۶هـ.ق