اسقاط از طرف میت
چه می‌فرمایند علمای دین در مسئله ذیل:
اسقاطی که در قبرستان بعد از قبرکردن میت به مردم می‌دهند چطور است؟یا به اصطلاح پولی که اکنون رسم گشته و بعد از اتمام دفن‌‌کردن میت بین حاضرین تقسیم می‌کنند آیا درست است یا خیر؟
الجواب باسم ملهم الصواب
اگر شخصی فوت کرد و بر ذمه او نمازهایی باقی مانده بود که قدرت ادا کردن آنها را داشته ولی ادا نکرده است اگر چنانچه وصیت کرده و مال هم بجا گذاشته است، پس برای انجام وصیت از ثلث مال بر ذمه ورثه لازمی است که نمازهای فوتیش را حساب کنند و از هر نماز نصف صاع گندم یا معادل آن را پول بدهند امید است که خداوند قبول کند.
وفی الدر:
«ولو ما ت وعلیه صلوات فا ئتة واوصی با لكفا رة یعطی لكل صلوة نصف صاع من بركالـفطرة وكذا حكم الـوترمن ثـلث ما له» [رد المحتار: ۱/۵۴۱].
و اگر چنانچه وصیت نکرده بود و یا اینکه مالی بجا نگذاشته بود بر ذمه ورثه دادن اسقاط لازمی نیست.
وفی الرد:
«فيلزمه ذلك من الثلث إن أوصى، وإلا فلا يلزم الوليّ ذلك لأنها عبادة فلابدّ فيها من الاخْتيار، فإذا لم يوصِ فات الشَّرْط» [رد المحتار: ۱/۵۴۱].
اما اگر ورثه خواستند بدون وصیت میت از طرف خودشان تبرعاً بدهند امام. محمد/فرموده که امید است قبول شود.
وفی الرد:
«أما إذا لم يوصِ فتطوّع بها الوارث فقد قال محمد في الزيادات: إنه يجزيه إن شاء الله تعالى، فعلق الإجزاء بالـمشيئة لعدم النَّص، وكذا علقه بالـمشيئة فيما إذا أَوْصى بفدْية الصَّلاة» [رد المحتار: ۱/۵۴۱].
اما امروز با توجه به رسومی که در بین مردم رواج دارد که بدون وصیت میت و بدون در نظرگرفتن تعداد نمازهای فوتی، بلکه میت را فرض می‌کنند که تمام نمازهایش فوت شده است و بر خود الزام می‌کنند، حتی بعضی مجبور به قرض‌کردن می‌شوند و اسقاط می‌دهند درست نیست و این الزام ما لایلزم بوده و بدعت است.
کما افا‌د ملا علی القا‌ری فی المرقاة نقلا عن العلامه طیبی/:
«من اصر علی مندوب وجعله عزما ولم یعمل بالرخصة فقد أصاب منه اشیطان من الاضلال فكیف من اصر علی بدعة أو منكر، هذا محل تذكر الذین یصرون علی الاجتماع في الیوم الثالث المیت ویرونه أرجح من الحضور للجماعة ونحوه، انتهی» [امداد المفتین: ص۱۵۸].
بلکه علماء فرموده‌اند: که بعضی وقت‌ها یک امر سنت هـم بخاطر احـتمال بدعت ترکش بهتر است. کما فی الـرد:
«إذا تـردد الـحكم بین الـسنة والبدعة فتركها أولی» [رد المحتار: ۱/۴۷۵].
والله أعلم بالصواب
خدانظر -عفا الله عنه-
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان ۲۳/۱۱/۱۴۱۸هـ.ق