بر تحریک کننده ضمان نیست

جناب حضرت مولانا خدانظر صاحب زاد الله شرفاً و عزاً

السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

اظهارات طرفین دعوی خدمت حضرتعالی ارسال می‏‎گردد خواهشمند است در این باره ما را راهنمائی بفرمائید.

در تاریخ ۱۲/۸/۷۰ بعد از ظهر روز یکشنبه جناب آقایان آشور حسین ‌بر فرزند قادربخش و محمد اسحق حسین بر فرزند خدابخش و جنگی خان حسین بر فرزند ملک داد و آقای یعقوب شهدادزهی فرزند خان محمد جهت حل اختلاف خود حاضر شدند و بیانات خود را اظهار داشتند که بشرح ذیل است:

اظهارات مدعیان:

۱- ‌آقای آشور فرزند قادربخش حسین بر اظهار می‌داردکه آقای یعقوب شهدادزهی در شب آمده و دکان من را غارت ‌کرده و اجناس آن را برده است ولی دقیقاً نمی‌دانم که چقدر خسارت بر من وارد کرده است. و گواه هم دارد که یعقوب بوده است.

۲- آقای محمد اسحق حسین بر فرزند خدابخش: دکان من را در شب غارت کرده‌اند و تمام اجناس من را برده‌اند من بر یعقوب شهدادزهی ادعا دارم‌ که ایشان بوده ما در تلاش دزد بودیم که بعد از ٥ روز اطلاع شدیم که دزدها از قوم....... هستند که به تحریک آقای یعقوب این دزدی صورت گرفته است.

۳- ‌جنگی خا‌ن حسین بر فرزند ملک داد: درب دکان من را در شب شکسته و تمام اجناس آن را برده‌اند و بعضی از اجناس را هم آتش زده‌اند من بر آقای یعقوب شهدادزهی ادعا دارم وگواه هم دارم، که محرک اصلی آقای یعقوب بوده است.

اظهارات مدعی علیه یعقوب شهدادزهی فرزند خان محمد:

من از شکستن و غارت‌کردن دکان‌ها اصلاً اطلاعی ندارم البته قضیه‌ای برای عموزاده‌های من در پسکوه رخ د‌اده بود که من نزد مولاداد رفتم و گفتم به ما کمکی بکند او گفت چون بزرگان و ریش سفیدان تو همراه نیستند من نمی‌توانم ‌کمکی بکنم.

از مدعیان سؤال شد که گواهان شما چه کسانی هستند آنها در جواب اظهار داشتند چون گواهان ما جزء سارقین هستند خودشان نتوانستند به شرع حاضر شوند ولی بر شهادت آنها شاهد دیگر گرفته و این شاهدان بر شهادت آنها گواهی می‌دهند. که عبارتند از:

۱- جناب مو‌لانا محمد حسین بر: گواه اصلی یکی فرزند ملک داد گمشاد زهی جلوی روی من و حاج نور محمد حسین بر چنین اظهار داشت که آقای یعقوب شهدادزهی آمد در خانه‌های چادری‌کریم جنگی خان مستقیم با ما حرف نزد بلکه ابتداء با مولاداد در گوشه‌ای خلوت و گفتگو کرد و بعداً مولاداد به ما گفت برنامه غارت دکان‌ها است آماده باشید یکی هم به نام ‌کریم سمندر همراه آقای یعقوب آمد که دکان‌ها را شناسایی‌کند روز بعد گروه هفت نفری بطرف مقصد حرکت ‌کردند تا بن چاه‌گزین آمدند از آن طرف‌کریم سمندر رفته بود و تمام دکان‌ها را شناسائی کرده بود شب هم در خانه آقای یعقوب شهدادزهی خوابیده بود و وقتیکه ‌کریم سمندر پیش ما آمد، شتر خود را بسته و از راه «‌میان لکان‌» از وسط آبادی به دکان‌ها آمده و اجناس را برداشته و بردیم و چون یعقوب همراه ما نبود چیزی هم به یعقوب ندادیم از گواه اصلی سؤال شد آیا یعقوب بشما طمع پولی داد یا خیر؟ جواب منفی داد یعقوب ‌گفته اگر دولت شما را گرفت ضمان بذمه من یعقوب است.

گواه اصلی دوم: آقای تاج محمد گمشاد زهی فرزند در محمد بمانند یکی فرزند ملک داد گواهی داد، تنها گفت داخل چادر کریم جنگی خان نرفتم که با او قهر بودم بر گواهی گواهان دوم آقایان مولوی او الحسن حسین بر و دین محمد حسین بر گواهی دادند.

خلاصه اینکه گواهان اصلی که جزء سارقین هستند گواهی دادند که یعقوب تنها با مولاداد حرف زده ما چریک مولاداد بودیم هرچه بما دستور داد عمل نمودیم.

حالا سؤال این است ضمان دکان‌های غارت شده بر ذمه چه ‌کسی می‌باشد و آیا گواهی این گواهان که خود در صحنه موجود بوده‌اند و بر تحریک یعقوب گواهی می‌دهند معتبر است یا خیر؟

الجواب باسم ملهم الصواب

از مکتوب ارسالی محترم المقام مولانا صاحب ما این چنین برداشت ‌کردیم که منظور شما این است‌ که تحقیق‌ کنید آیا حکم ضمان بر یعقوب شهدادزهی هست یا خیر؟

جواباً تحریر می‌شود.

اول: شهادت این دو شاهد که بر قول مولاداد است غیر مقبول است زیراکه ایشان خود متهم به سرقت هستند و به این شهادت خود می‌خواهند که ضمان را بر خود تخفیف دهند و شاهدی که در شهادتش جلب منفعت برای او باشد غیر مقبول است.

دوم اینکه: بر تحریک یعقوب نصاب شهادت نیست تنها مولاداد است و قول یک شخص برای شهادت کافی نیست.

سوم اینکه: بالفرض اگر تسلیم ‌کنیم که یعقوب تحریک ‌کرده است تحریک او سببی که مفضی الی الاتلاف باشد نیست و اگر تسلیم کنیم که تحریکات سبب اتلاف است ضمان بر صاحب سبب وقتی واجب می‌شود که در میان اتلاف و سبب فعل، فاعل مختار نباشد که در اینجا هست که سرقت سارقین است.

رابعاً: «ان لا يتخلل بين السبب والتلف فعل فاعل مختار والا اضيف الحكم اليه لا إلى السبب لأنه الـمباشر» [تحت ماده۹۲۲ شرح مجله].

والله أعلم بالصواب

خدا نظر -‌عفا الله عنه-

دار الافتاء حو‌زه علمیه دار العلوم زاهدان ۱۵/۸/۱۳۷۰هـ.ش