گرفتن زکات برای شخصی‌که دارای اموال زیاد می‌باشد
شخصی دارای زمین و گوسفندان زیادی می‌باشد و اموال دیگری هم دارد اما اموالش هریک به حد نصاب نمی‌رسد. آیا به این شخص دادن زکات درست است یا خیر؟
الجواب باسم ملهم الصواب
اگر اموال شخص مذکور غیر از حوائج اصلیه به حد یک نصاب از روی عدد می‌رسد و یا اینکه از روی عدد، یک نصاب کامل نـیست امـا قیمتش بـه دویست درهم می‌رسد این شخص غنی محسوب مـی‌شود و برای غنی گـرفتن عشر، و زکات جایز نیست.
وفی الدر: «ولا إلی غنی يملك قدر نصاب فارغ عن حاجته الاصلیة من أی مال كان» [الدر المحتار مع الرد: ۲/۷۰].
وذكر العلامة الشامی الاختلاف بین الفقهاء، هل تعتبر القیمة أم النصاب؟ وتكلم علیه الرافعی بقوله:
«وانما (تعتبر) القیمة في السوائم ان لم تبلغ نـصاباً مـن حـیث اعدادها كثلاث من الابل سائمة ینظر الی قیمتها ان ساوت مأتی درهم منعت صاحبها عن أخذ الزكوة لا أ نه یلتفت إلی القیمة مع وجـود اصـل النصاب من ذلك الـمال» [التحریر المحتار: ۱/۱۴۱].
اما در مورد اینکه شخص مذکور دارای زمین می‌باشد اگر چنانچه درآمد زمین‌هایش نفقه یکسال خانواده او را کفایت نمی‌کند گرفتن زکات برای او درست است اگرچه قیمت زمین‌ها بیـش از حد نصاب باشد.
وفی التتارخانیة:
«سئل محمد بن الحسن عمن له اراضی یزرعها أو حانوت یستغلـها وفي الخانیة: أو دار غلتها تساری ثلاثة آلاف قال: ان كانت غلتها تكفی لنفقته ونفقة عیاله سنة لا یحل له أخذ الزكاة وهو قـول أبـی حنیفة وابی یوسف وان كانت غلتها لا تكفی لنفقته ونفقة عیاله سنة قال محمد: یحل له أخذ الزكاة وان كان قیمتها یبلغ الوفاً، وفي الفتاوی العـتابیة: وعلیه الفتوی» [الفتاوی التتارخانیة: ۲/۲۷۷].
نیز علامه اشرفعلی تهانوی/در امداد الفتاوی نظر خود و استادش را بر قول امام محمد/بیان کرده و در آنجا این توضیح را اضافه نموده، که اگر زمین برای محصول و در آمد نیست پس قیمتش اعتبار دارد، و اگر برای محصول و درآمد است محصولش اعتبار دارد بنابراین اگر محصولش بعد از جداکردن نفقه یکسال خانوداه، بمقدار نصاب نمی‌رسد می‌تواند زکات بگیرد. [امداد الفتاوی: ۲/۳۰].
والله أعلم بالصواب
خدانظر -عفا الله عنه-
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان ۱/۱/۱۴۱۸هـ.ق