نبش قبری که در صورت هموارنمودن زمین امکان خروج استخوان‌های وی می‌باشد
چه می‌فرمایند علمای دین در مسئله ذیل:
برادرم در سال ٦٨ در درگیری فامیلی بشهادت رسیده وی را در قبرستان بابائیان دفن نموده‌ایم و الان قبر وی در طرح تفصیلی ٤٠ متری رفته است، لطفاً بفرمایبد آیا برای ما جایز است که قبر وی را نبش کرده و ما بقی جسد برادرم را از آنجا به قبرستان واقع در جاده میرجاوه منتقل نماییم زیرا که قبر برادرم در ارتفاع قرار دارد و از هموارنمودن زمین امکان بیرون آمدن استخوان‌های وی می‌باشد.
الجواب باسم ملهم الصواب
در اینصورت که زمین را هموار کنند اگر امکان دارد که استخوان‌های مرحوم بیرون آید بهتر این است که قبل از هموارنمودن، استخوان‌های وی را بیرون کرده، با احترام تمام در جای دیگر دفن نمایید زیرا احترام استخوان‌های مرده همانند احترام استخوان‌های زنده می‌باشد.
والدلیل علی ما قلنا:
وفی المشکوة عن أبی داود، ابن ما‌جه، ومسند الاما‌م احمد/: «عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ جقَالَ: كَسْرُ عَظْمِ الْمَيِّتِ كَكَسْرِهِ حَيًّا» [مرقاة على الـمشکوة: حدیث رقم ۱۷۱۴].
و اخرج ا‌لما‌لک «عن عبدالرحمن بن عبدالله أَنَّهُ بَلَغَهُ، أَنَّ عَمْرو بْنَ الْجَمُوحِ، وعَبْدَ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو الأَنْصَارِيَِّ...كَانَا قَدْ حَفَرَ السَّيْلُ قبرهما، وكان قَبْرُهما ممَّا يَلِي السَّيْلَ، وكانا في قَبْرٍ واحدٍ، وهما مِمَّن استشهد يَوْمَ أُحُدٍ، فحفر عنهما ليغيَّرَا مِنْ مَكَانِهِمَا، فَوُجِدَا لم يُغَيَّرا، كأنهما ماتا بالأمْسِ» [اوجز الـمسالک شرح الـموطا امام مالک: ۸/۴۱۷].
وفی حا‌شیة الـطحطا‌وی علی الـمراقی:
«وأما الثالث إذا غلب الماء على القبر فقيل : يجوز تحويلـه لـما روي أنّ صالح بن عبيداللـه رؤي في الـمنام، وهو يقول: حولوني عن قبري فقد آذاني الماء ثلاثاً، فنظروا فإذا شقه الذي يلي الماء قد أصابه الماء فأفتى ابن عباسب بتحويلـه، وقال الفقيه أبو جعفر: يجوز ذلك أيضاً، ثم رجع ومنع» [الطحطاوی على الـمراقی: ۳۳۷. کذا فی الاوجز الـمسالک شرح الـمؤطا: ۴۱۷/۸].
قال العلامة الکشمیری/تحت قول البخاری/: «هل يُخْرَجُ المَيِّتُ مِنَ القَبْرِ وَاللَّحْدِ لِعِلَّةٍ وَكرِه الحنفيةُ إخراجَه إِلا لحاجةٍ شديدةٍ، حتى قالوا إنَّه لا يُخْرَجُ وإن سقط القَبْرُ عليه» [فیض الباری: ۲/۴۸۰].
والله أعلم بالصواب
خدانظر -عفا الله عنه-
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان