حق حضانت و پرورش فرزند از آن کـیست
چه می‌فرمایند علمای دین در مسئله ذیل:
الف: حق حضانت فرزند بترتیب برای چه کـسی است؟
ب: حق حضانت پسر بچه و دختـر بچه تا چند سالگی به مادر تعلق می‌گیرد؟
الجواب باسم ملهم الصواب
قال فی التنویر وشرحه:
«الحضانة تثبت للام ولو بعد الفرقة الا ان تكو ن مرتدة فاجرة فجوراً يضيع الولد به أو غير مأ مونة بان تخر ج كل وقت وتترك الولد ضائعا... أو متزوجة بغير محرم الصغير أو ابت ان تربيه مجاناً والحال الأب معسـر والعمة تقبل ذلك أي تر بيته مجـاناً».
از عبارت بالا معلوم می‌شود که حق حضانت به مادر تعلق دارد و در صورت‌ها‌ی ذیـل حق حضانت مادر ساقط می‌گردد.
۱- مادر مرتد شود. (العیاذ بالله)
۲- مادر مبتلای چنان فسق و فجوری باشد که خطـر فسـاد اخـلاقی برای فرزند وجود داشته باشد.
۳- احساس شود که مادر در نگهداری فرزند امین نیست مثلاً بچه را می‌گذارد و بیرون می‌رود بطوریکه احتمال خطر بـرای بچه وجود دارد.
۴- مادر با بیگانه‌ای که غیـر ذی رحم مـحرم بچه باشد ازدواج نماید، البـته در این صورت قاضی مفتی باید بنگرد چنانکـه اگر شوهر مادر از دیگران مهربان‌تر است اگرچه بیگانه هم باشد در این صورت مفتی اگر تشخـیص د‌هد که بچه در صورت جدا شدن از مـادر متضرر می‌گردد در چنین صورتی نباید او را از مادر جدا کند.
وفی الرد:
«وأنت علمت أن سقوط الحضانة بذلك لدفع الضرر عن الصَّغير، فينبغي للمفتي أن يكون ذا بصيرة ليراعي الأصلح للولد، فإنه قد يكون له قريب مبغض له يتمنى موته ويكون زوج أمه مشفقاً عليه... فإذا علم الـمفتي أو القاضي شيئاً من ذلك لا يحل له نزعه من أمه، لأن مدار أمر الحضانة على نفع الولد الخ...» [رد المحتار: ۲/۶۹۴ط کویته].
۵- اگر مادر بچه حاضر نشودکه بچه را بـدون اجرت نگهداری کند و پدر بچه نـیز تنگدست باشد یکی از محارم وی بچه را بدون اجرت نگهداری کند.
باید دانست که حق حضانت پسر تا سن هفت سالگی و حق حضانت دختر تا سن نـه سالگی متعلق به مادر است.
و فی الدر: «ولا لعاضنة امٌا أو غيره أحق به أي بـالغلام حتى يستغني عن النساء وقدر بسبع وبه يـفتي والأم و الجدة أحق بها أي بالصغير حتى تحيض وعن محمد ان الحـكم في الام والجدة كذالك».
قـال ابن عابـدين الشامی/:
«أي في كونها أحق بها حتى تشتهي وبه يفتي قال في البحـر بعد نقل تصحيحه والـحاصل ان الفتوي على خلاف ظاهر الرواية» [رد المحتار: ۲/۶۹۶].
اگر تربیت‌کننده غیر از مادر و مادر بزرگ کسی دیگر باشد حق حضانت نـیز تـا سن نه‌سالگی به وی تعلق‌دارد.
قال فی الدر:
«وغيرهما أحق حتى تشتهي وقدر بـتسع» [رد المحتار: ۲/۶۹۵].
والله أعلم بالصواب
خدانظر -عفا الله عنه-
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان ۲۱/۱۱/۱۴۱۹هـ.ق