در صورت وفات نامزد پرداخت کل مهریه از ترکه واجب است/ حکم وسایل داده شده قبل از زفاف
سؤال: آقای زید پسرش را برای دختر بکر داماد کرده است. و در شب شیرینی‌خوری مهریه‌ای به مبلغ یک میلیون تومان تعیین کرده‌اند که سیصد هزار تومان آن را پسر زید پرداخت کرده است و اشیاء و وسائل دیگری مثل لباس، چادر و غیره که از ضروریات زن هستند خریده و به نامزدش تحویل داده‌است ولی قبل از زفاف و خلوت صحیحه پسر زید کشته شده است.
حال زید می‌تواند مبلغ سیصد هزار تومان را از بکر بگیرد؟
مخارج شیرینی‌خوری، و وسائلی که برای نامزد خریداری شده، آیـا از بکر پس گرفته می‌شوند یا خیر؟
الجـواب باسم ملهم الصواب
در این صورت که شوهر پس از عقد، وفات نموده ادای مهر تعیین‌شده بر وی واجب است اگرچه خلوت صحیحه هم نشده، و زید نه اینکه نمی‌تواند سیصد هزار تومان را از بکر بگیرد بلکه بقیه مهر نیز بر ذمه او واجب الاداء می‌باشد، که باید از ترکه فرزند مرحوم خود پرداخت کند. ناگفته نماند که نامزد در میراث شریک می‌باشد لذا پس از ادای دیون و وام‌های مردم اگر بر ذمه مرحوم باشد و در صورت نداشتن فرزند هرچند که از خانم دیگر می‌باشد یک چهارم اموالش، و اگر فرزند داشته باشد یک هشتم آن به نامزدش تعلق می‌گیرد.
وفی الدر المختار:
«ویتأكد عند وط ء أو خلوة صحت من الزوج أو موت أحدهما».
قال الطحطاوی:
«قوله: «ویتأكد» أی یتحم لزوم كله بتلك الأشیاء» [حاشیة الطحطاوی على الدر المختار: ۲/۴۹].
اما اشیاء و جهیزیه‌ای که برای دختر خریده شده نمی‌تواند آنها را پس بگیرد، بلکه در مورد آنها مطابق عرف فیصله می‌شود، یعنی: اگر در آنجا عرف مردم بر این است که وسائلی از قبیل طلا، لباس، و غیره که قبل از عروسی برای نامزد خریده می‌شود از مهر حساب می‌کنند، پس در این صورت هم از مهریه حساب می‌شود. و اگر از مهر حساب نمی‌کنند، بلکه به عنوان هدیه و تحفه می‌فرستند در اینصو‌ت از مهر حساب نمی‌شود.
فقیه بزرگ علامه ابن عابدین شامی/در اینمورد توضیحاتی داده و عرف زمان خویش را در بسیاری موارد معتبر قرار داده‌ست چنانکه می‌فرماید:
«ومن ذلك ما يبعثه إليه قبل الزفاف في الأعياد والمواسم من نحو ثياب وحليّ، وكذا ما يعطيها من ذلك أو من دراهم أو دنانير صبيحة ليلة العرس، ويسمى في العرف صبحة، فإن كا ذلك تعورف في زماننا كونه هدية لا من المَهْر، ولا سيَّما الـمسمَّى صبحة، فإن الزوجة تعوضه عنها ثياباً ونحوها صبيحة العرس أيضاً» [رد المحتار: ۲/۳۹۵].
والله أعلم بالصواب
خدا نظر -عفا الله عنه-
دار الافتاء حوزه علمیه دار العلوم زاهدان ۲۲/۹/۱۴۱۸هـ.ق