باب الشهید
مسئله٣٠: و شهیدی که غسل داده نمی‌شود و با همان لباس‌های خود دفن کرده می‌شود به شرح زیر است:
۱- بالغ باشد، احتراز شد از صبی که او غسل داده می‌شود.
۲- عاقل باشد، احتراز شد از دیوانه که در نزد امام اعظم غسل داده نمی‌شود لیکن مراد از دیوانه همان است که در حال دیوانگی بالغ شود.
۳- مسلمان باشد و اگر کافر بنا حق کشته شد و خویشاوند مسلمان داشت وارث مسلمان او را پاک بشوید.
۴- پاک باشد، از جنابت و حیض و نفاس و اگر در حال جنابت کشته شد و یا در حال حیض که بعد از دیدن خون حیض تا سه روز خواه بعد از سه روز خون منقطع شود یا تا ده روز ادامه داشته باشد و یا در نفاس کشته شود، باید غسل داده شود و اگر خون دید اما هنوز سه روز مکمل نشده بود که کشته شد غسل داده نشود.
۵- و ناحق کشته شود، و اگر خود بخود مرد یا دیوار بروی افتاد یا به آتش سوخت یا در آب غرق شد شهید در حکـم دنیا نمی‌باشد اگرچه شهید آخرت است و اگر قصاصاً کشته شد یا جداً کشته شد غسل داده شود و اگر از خود یا از مال خود دفاع می‌کرد یا از مسلمانان یا اهل ذمه دفاع می‌کرد و کشته شد شهید است اگرچه به چیزی برنده و تیز کشته نشود به شرطیکه قاتلش مشخص نشود.
۶- و کشته شود با چیزی برنده و جارح، یعنی کشته شود با چیزی که قصاص ثابت می‌کند مثل شمشیر چاقو و اگر با چیزی سنگین کشته شد غسل داده شود.
۷- و به نفس کشتن، مال واجب نشود بلکه قصاص واجب گردد و یا هیچ چیزی واجب نشود چنانچه در دارالحرب یک زندانی زندانی دیگر را کشت، غسل داده نشود و اگر به نفس کشتن قصاص واجب شد و به عارضه صلح مال واجب گردید یا پدر پسر خود را کشته بود. به خاطر احترام پدری قصاص ساقط می‌شود. یا پدر، کسی را کشته بود که پسر وارث قصاص بود مثلا زن خود را کشته بود و از این زن پسری داشت در اینصورت پسر مستحق قصاص بر پدر خود مـی‌گردد لیکـن بخاطر احترام پدر بودنش قصاص ساقط می‌شود. لهذا در اینصورت مقتوله غسل داده نشود.
و اگر بنفس کشتن ابتدا مال واجب بود پس حکم او این است که غسل داده شود. چنانکه کشتن او به شبه عمد بود کضرب بعصا یا خطاء بود، چنانچه کسی نشانه‌ای را با گلوله زد و به کسی دیگـر خورد یا قتل جاری مجری خطاء بود مانند اینکه در خواب کسی بر دیگری غلتید یا بسبب کشته شدنش بر اهل مـحله قسامه واجب شد زیرا در این صورت‌ها به نفس کشتن شرعاً مال واجب می‌شود یا کسی را درحالی یافتند که ذبح شده بود و قاتلش معلوم نبود چه در این صورت قسـامه واجب باشد یا نه، زیرا که احتمال دارد که ظلماً کشته نشده.
۸- و کشته‌شدنش کهنه نباشد. این مسئله در بحث ارتثاث می‌آید.
و نیز کسی را که باغی، حربی یا راهزن بکشند شهید است. و در حکم راهزن است کسی که در شهر هنگام شب درگیر می‌شود و کسی را که این‌ها بکشند شهید است اگرچه با آله تیز نباشد. و کسی که از ذمی دفاع می‌کرد کشته شد شهید است اگر چه با آله برنده‌کشته نشود بشرطی که قاتلش عیناً معلوم نباشد و اگر اهل حرب یا یاغی و یا راهزن مسلمانی را با سواریش پایمال کرد یا آنها سواری مسلمانی را رم دادند و سواری او را انداخت یا در کشتی آتشی انداختند پس کشتـی سوخت این مقتول شهید است. و اگر کسی به سبب حیوان کفار کشته شد که بر آن کسی سوار نبود یا بسبب حیوان مسلمانان کشته شد یا مسلمانان از کفار گریختند، پس مسلمان را وادار کردند که به خندقی پناه ببرد یا به آتش، این شخص شهید نمی‌شود. و کسی که در میدان جنگ دیده شد و بر او علامت قتل یافته می‌شد مثل آمدن خون از چشـم و گوش شهید است و اگر از بینی و ذکر و دبر خون آمده بود شهید نیست و اگر از حلق خون آمده و جامد بودند علامت کشته‌شدن است و اگر صاف بودند علامت قتل گفته نمی‌شود [رد المحتار باب الشهید].