آیا پدر می‌تواند از مهریه دختر معاف کند؟
چه می‌فرمایند علمای کرام در مسئله ذیل:
زید دخترش را در مقابل مهریه ۰۰۰/۸۰۰ تومان بنکاح بکر درمی‌آورد، و پس از ایجاب و قبول بر مبلغ فوق، در شب جشن عروسی، زید از مهریه دخترش مبلغ سیصد هزار تومان را معاف می‌نماید، و دختر مطلع شده و اعـتراض هم نمی‌کند. آیا معافی مذکور از طرف پدر جایز است یا خیر؟
الجواب باسم ملهم الصواب
مهر چونکه مال دختر است. اگر مقداری از آن را پدر معاف کند پس دختر اگر عاقله و بالغه است در این صورت موقوف به اجازه دختر می‌باشد. اگر دختر آن را اجازه دهد معافی پدر اعتبار دارد. و اگر اجازه نداد اعتباری ندارد. و اگر صغیره است معاف نمودن پدر اعتباری ندارد خواه دختر راضی باشد یا نه.
وفی الدر:
«وصحٌ حطٌها لكلٌه أو بعضه عنه قبل أو لا».
وقال ابن عابدین/:
«قوله: «وصحٌ حطٌها...» وقید بحطٌها لأن حطٌ أبیها غیر صحیح لو صغیرة، ولو كبیرة توقف علی اجازتها، ولابد من رضاها» [الدر المختار مع الرد: ۲/۳۶۶].
البته در مسئله مذکور در استفتاء در صورتی که دختـر بالغه باشد و سکوت کـرده است پس باید بنگریـم که آیا سکوت دختر بعد از اطلاع یافتن از مـعاف نمودن پدرش قسمتی از مهر را بمنزله کلام صریح است یا خیر؟ چنانچه می‌بینیم فقهاء قاعده‌ای ذکر نموده‌اند: «السكوت في معرض الحاجة بیان» و این قاعده را بر چهل و اندی مسئله منحصر ساخته‌اند که در آنها سکوت بمزله کلام صریح می‌باشد و در بقیه مسائل سکوت اعتباری ندارد و مسئله مذکور جزء آن دسته از مسائلی که فقهاء ذکر نموده‌اند نیست پس اگر دختر با صراحت اعلان رضایت نکند سکوتش دلالت بر رضایت نمی‌کند، و سیصد هزار تومان از مـهر مـعاف نمی‌شود.
وفی المجلة العدلیة:
«ولا ینسب إلی ساكت قول، یعنی: أنه لا یقال لساكـت أنه قال كذا، ولكن السكوت في معرض الحاجة بیان، یعنی: أن السكوت فیما یـلزم التكلم به اقرار وبیان» [الـمجلة العدلیة الماده ۶۷].
قال العلامة خالد الاتاسی فی شرحه تحـت هذه المادة:
«الفقرة الثانیة (السكوت في معرض الحاجة بیان) فانها محصورة بمسائل معدردة بالاستقر اء»....ثم قال: وأما القاعدة الثانیة، التی یعدٌ السكوت فیها كالنطق،... فقد أوصلها الفقهاء إلی نيف وأربعین مسئلة مبسوطة في الأشباه ومحشیه الحموی، وفي آخر كتاب الوقف من الدر الـمختار ورد المحتار، (ثم ذكر الـمسائل)» [شرح الـمجلة للاتاسی: ۱/۱۸۲].
والله أعلم بالصواب
خدا نظر -عفا الله عنه-
دار الافتاء حوزه علمیه دار العلوم زاهدان ۱/۱۲/۱۴۱۸ هـ.ق