طعام‌دادن از طرف میت تا سه روز/ طعام‌دادن از طرف وارثان میت / خوردن غذایی که در ایام تعزیت تهیه می‌شود / حکم تدارک طعام برای میت از نظر مذاهب اسلامی
با عرض ادب و تقدیـم احترام خدمت علمای دارالافتاء دارالعلوم زاهدان:
چند مورد اختلاف اخیراً در منطقه ما پیش آمده که بنده را شدیداً نگران نموده و خوف آن می‌رود که خدای ناکرده باعث تفرقه بین مسلمانان بشود که موضوع ما را به طرح این استفتاء از محضر بزرگان نمود که مسائل به شرح زیر هستند.
۱- طعام‌دادن در مدت سه روز تعزیه از طرف اهل میت چه حکمی دارد؟
۲- آیا برادر یا عمومی میت حق دادن خرج اطعام طعام ایـن سـه روز را دارند؟
۳- خوردن طعامی که در منزل میت و در ایام تعزیت برای عده کثیری از مهمانان تهیه می‌شود (همانطوری که امروزه رواج یافته) برای چه کسانی جایز است؟
۴- از نظر دیگر مذاهب اهل سنت اتخاذ طعام از طرف اهل میت در سه روز تعزیت چه حکمی دارد؟
الجواب باسم ملهم الصواب
۱- طعام‌دادن از طرف اهل میت برای مردمان مکروه و بدعت است.
«ويكره اتخاذ الضيافة من الطعام من أهل الـميت لأنه شرع في السرور لا في الشُّرور، وهي بدعة مُسْتَقْبَحة. وروى الإمام أحمد وابن ماجه بإِسْناد صحيح عن جرير بن عبد اللـه قال: كُنَّا نَعُدُّ الِاجْتِمَاعَ إلَى أَهْلِ الْمَيِّتِ وَصَنْعَةَ الطَّعَامِ بَعْدَ دَفْنِهِ مِنْ النِّيَاحَةِ» اهـ.
«والحاصل أنَّ اتخاذ الطَّعام عند قراءة القرآن لأَجْل الأَكْل يُكْره. وفيها من كتاب الاستحسان: وإن اتخذ طعاماً للفقراء كان حسناً اه. وأطال في ذلك «المِعْراج». وقال: وهذه الأفعال كلها للسمعة والرياء فيحترز عنها لأنهم لا يريدون بها وجه الله تعالى اه».
۲- خیر، هیچ‌کس حق دادن خرج اطعام را ندارد زیرا که این عمل خودش مکروه و بدعت است.
وفی فتاوی قاضیخان:
«ویكره اتخاذ الضیافة في أیام المصیبه لأنها أیام تاسف فلا یلیق بها ما یكون للسرور» [فتاوی قاضیخان: ۳/۴۰۵ط مصر].
وفی جامع الرموز:
«ویكره اتخاذ ضیافة في هذه الأیام وكذا اكلها كذا في حـیرة الفتاوی» [جامع الرموز: ص۴۴۳ ط هندوستان].
وفی نیل الأوطار:
«عن جریر بن عبدالله، قال: كنا نعد الاجتماع إلی أهل المیت وصنعهم الطعام من النیاحة اه» [نیل الأوطار: ۴/۱۱۰].
۳- اولا درست‌کردن این طعام مکروه تحریمی و بدعت است ثانیاً اگر چنین غذایی پخته شد حکمش اینست که بر فقراء تصدق شود.
وفی البزازیة:
«ویكره اتخاذ ضیافة في هذه الأیام وكذا اكلها لأنها مشروعة للسرور» [الفتاوی البزازیة: ۴/۸۱].
وفی قاضیخان:
«وان اتخذ طعاماً للفقراء كان حسناً إذا كانوا بالغین فان كان في الورثة صغیر لم یتخذوا ذلك من التركة» [قاضیخان: ۳/۴۵ط مصر].
۴- حکم این مسئله در مذهب احناف در پاسخ سوال دوم مفصلاً بیان شد و نزد بقیه ائمه این کار نیز بدعت و مکروه است.
ابن الحاج مالکی در کتاب خودش چنین می‌نویسد:
«اما اصلاح أهل المیت طعاماً وجمع الناس فلم ینقل فیه شيء وهو بدعة غیر مستحب» [المدخل: ۳/۲۷۵].
علامه ابن حجر هیتمی (شافعی) در فتاوی کبری در این مورد سوال و جوابی را نقل کرده که درج ذیل می‌باشد.
«سئل عما یعمل یوم الثالث من موته من تهیأه أكل واطعامه للفقراء وغیره وعما یعمل یوم السابع الخ... أجاب: جمیع ما یفعل مما ذكر في السؤال من البدع المذمومه» [الفتاوی الکبری:۲/۷].
وفی الـمغنی لابن تدامة الحنبلی:
«فاما صنع أهل الـمیت طعاماً للناس فمكروه لأن فیه زيادة عـلی مصیبتهم وشغلا لهم إلی شغلهم وتشبهاً بصنع أهل الجاهلیة» [الـمغنی لابن قدامة: ۲/۴۱۳].
والله أعلم بالصواب
خدانظر -عفا الله عنه-
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان ۱۷/۶/۱۴۲۰هـ.ق