عشر در عسل
سؤ‌ال: مردم زنبور عسل نگهداری میکنند و این زنبورها از زمین عشری و موات استفاده میکنند، شاید نصف غذای آنها یا بیشتر آن از زمین‌های موات می‌باشد، آیا در عسل مذکور عشر واجب است یا خیر؟
الجواب باسم ملهم الصواب
در عسل، کـم باشد یا زیاد، عشر واجب است و فرقی ندارد این عسل در کوهستان و جنگل باشد یا در زمین‌های عشری و موات، البته در زمینی که در آن خراج واجب است در عسل آن چیزی واجب نمی‌گردد.
وفی الدر المختار:
«يجب العشر في عسل وإِنْ قل أَرْض غير الخراج ولو غير عُشْرية كجبل ومفازة، بخلاف الخراجية لئلاَّ يجتمع العُشْر والخراج وكذا يجب العُشْر في ثمرة جبل أو مفازة إِن حماه الإمام لأنَّه مال مَقْصود، لا إِنْ لم يحمه لأنَّه كالصَّيد».
وفی الرد:
«قوله: «أرض غیر الخـراج «أشار إلی ان الـمانع من وجوبه كون الرض خراجیة، لأنه لا یجتمع العشر والخراج، فشـمل العشـریة ومـا لیست بـعشریة ولا خـراجـیة كـالجبل والـمـفازة.... قوله: «ان حـماه الامام» الضمیر عائد إلی الـمذكور وهو العسل والثمرة، والظاهر أن الـمراد الحماية من أَهْل الحرب والبغاة وقطاع الطريق، لا عن كل أحد، فإن ثمر الجبال مباح لا يجوز منع الـمسلمين عنه» [رد المحتار: ۲/۵۳].
قال الرافعی/:
«قوله: «والظاهر ان الـمراد الحمایة. الخ....» الظاهر ان الـمـراد الحمایة من أهل الحرب فقط، لأن ثمار الجبل مباحة لكافة الـمسلمین ولا تسقط الاباحة لبعضهم بوقوع الـمعصیه منه» [التحریر المختار على رد المحتار: ۱/۱۳۷ وتفصیل الـمسئلة فی اعلاء السنن: ۹/۷۷. بدائع الصنائع: ۲/۶۲. طحطاوی على الدر المختار: ۱/۴۱۸. فقه الزکاة للقرضاوی: ۱/۴۵۰].
والله أعلم بالصواب
خدانظر -عفا الله عنه-
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان ۱۳/۲/۱۴۱۹هـ.ق