عشر بر مالک زمین است یا برکشاورز/ عشر بر مـالک زمین است یا برکارگر/ عشر قبل از اعطای حق‌کارگر است یا بعد از آن
چه می‌فرمایند علمای دین در مسائل ذیل:
۱- کشاورزانی که تنها کار کشاورزی بر عهده آنان است و در آماده‌کردن زمین (شخم و غیره) و تهیه آب و بذر هیچ نقشی ندارند و این کارها به مالک زمین تعلق میگیرد و این کشاورزان در قبال کار خود ٠ ٢% الی ٢٥% سهم می‌برند باید از ٢۰% یا ۲۵% عشر بدهند یا خیر؟
۲- آیا عشر زمین بر ذمه مالک زمین است یا بر ذمه کارگران (دروگران)؟
۳- آیا عشر قبل از پرداختن هزینه (مزدکارگر و غیره) است یا بعد از آن؟
الجواب باسم ملهم الصواب
۱- به اتفاق ائمه ثلاثه احناف در اینصورت، عشر تمام محصول بر ذمه مالک زمین است زیرا بذر از آن اوست.
وفی الدر المختار:
«وفي الـمزارعة ان كان البذر من رب الأرض فعلیه، ولو من العامل فعلیهما بالحصه».
وفی الرد:
«وان كان البذر من قبل رب الأرض كان علیه اجماعاً» [رد المحتار: ۲/۶۱ط کویته. کذا فی التتارخانیة: ۲/۳۳۰ ط کراچی].
وعلق الرافع/علـی قوله:
«(العشر عند الامام علي رب الأرض مطلقاً) لأنه ان كان البذر لرب الأرض فلا شبهة في وجوب العشر علیه».
۲- وقتی عشر بر شرکاء بیست یا بیست و پنج در صدی نیست، بر دروگران بطریق اولی عشر لازم نیست.
۳- زکات و عشر باید قبل از دادن مزد کارگر و زارع، از کل محصول ادا گردد.
وفی الدر المختار:
«(بلا رفع مؤن) أی كلف الزرع وبلا اخـراج البـذر لتـصر یحهم بالعشر في كل الخارج».
وفی الرد:
«قوله: «بلا رفع مؤن» أی یجب العشر في الأول، ونصفه في الثانی، بلا رفع أجرة العمال ونفقة البقر وكری الأنهار واجرة الـحافظ ونحو ذلك، درر».
قال فی الفتح: یعنی: «لا یقال بعدم وجو ب العشر في قدر الخـارج الذی بمقابلة الـمؤنة، بل یجب العشر في الكل» [رد المحتار: ۲/۵۶ط کویته].
والله أعلم بالصواب
خدانظر -عفا الله عنه-
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان ۱۲/۶/۱۴۱۴هـ.ق