زکات برای ائمه مساجد، و یا در ازای حقوق آنان /گرفتن صدقه فطر بـرای امام مسجد /گرفتن زکات برای کسی که دین مهر بر ذمّه اوست
چه می‌فرمایند علمای دین در مسائل ذیل:
توضیح: امام جماعت می‌گوید: به من هر سال حداقل سیصد هزار تومان بدهید و گرنه من امامت نمی‌کنم و مردم هم در ماه مبارک رمضان صد هزار تومان زکات اموال خود را بیرون کرده به وی می‌دهند.
۱- آیا گرفتن این پول برای او جایز است؟
۲- آیا برای علماء گرفتن زکات جایز است؟
۳- گرفتن صدقه فطر برای امامی که مستحق است و اگر امام نمی‌بود به او صدقه فطر نمی‌دادند، جایز است یا خیر؟
۴- مهریه زن بر ذمّه شوهر است، آیا به این دین (وام) گفته می‌شود یا نه؟ برای این مدیون گرفتن زکات درست است یا خیر؟
الجواب باسم ملهم الصواب
۱-۲: شخصی که (امام باشد یا غیر امام) دارای اموال زائد از نـیازهای اصلی و ضروری زندگی می‌باشد که آن اموال زائد از روی عدد (در اشیاء عددی ) به حد نصاب می‌رسند، مثل اینکه ٤٠ راس گوسفند دارد و قیمت آنها کم‌تر از دویست درهم است یا اینکه از روی عدد به حد نصاب نمی‌رسند ولی قیمت آنها به حد نصاب می‌رسد، مانند اینکه دو شتر دارد که قیمت آنها دویست درهم است گـرفتن زکات بـرای او درست نـیست و اگر شخص مذکور دارای دکان، زمین و منزل باشد و درآمد آنها خرج یک سال خانواده او را کفایت نمی‌کند برای وی گرفتن زکات جایز است.
وفی الدر:
«ولا إلی غنی يملك قدر نصاب فارغ عن حاجته الاصلیة من أی مال كان».
وفی الشامیة:
«قوله: «فارغ عن حاجته» قال في البدایع: قَدْر الحاجة هو ما ذكره الكَرْخي في مختصره: لا بأس أَنْ يعطى من الزَّكاة من له مسكين، وما يتأثث به في منزله وخادم وفرس وسلاح وثياب البدن وكتب العلم إن كان من أَهْله، فإن كان له فضل عن ذلك تبلغ قيمته مائتي درهم حرم عليه أخذ الصَّدقة، - ثم قال: - وفي التتارخانیة: سئل محمد عمن له أرض يزرعها أو حانوت يستغلها أو دار غلتها ثلاثة آلاف ولا تكفي لنفقته ونفقة عياله سنة؟ يحل له أخذ الزكاة وإن كانت قيمتها تبلغ ألوفاً، وعليه الفَتْوى، وعندهما لا يحل اه ملخصاً» [رد المحتار: ۲/۷۱ کذا فی التتارخانیة: ۲/۲۷۷ وعبارتها أوضح من عبارة ابن عابدین الشامی/کما مر].
دادن زکات بعنوان اجرت امامت درست نیست، زیـرا در زکات لازم است که از هر نوع عوض و منفعت خالی باشد. [تنویر وشرحه: ۲/۴ کفایة الـمفتی:۴/۲۹۴].
٣- دادن صدقه فطـر به شخصی که صاحب نصاب باشد و نیز به امـام بـه عنوان اجرت صحیح نیست گرچه صاحب نصاب نباشد، ولی امامی که صاحب نصاب نباشد استحقاق بیشتری نسبت بـه سائر فـقراء در گـرفتن صـدقه فـطر دارد بشـرطی که به جای اجرت نباشد.
٤- شوهری که مهر مؤجل بر ذمه او واجب است گرفتن زکات برای او جایز نیست، چونکه مهر موجل مانع از وجوب زکات نیست.
وفی الدر المختار:
«فارغ عن دین له مطالب من جهة العباد....أو موجلاً ولو صداق زوجته الـمؤجل للفراق».
وفی الشامیة:
«قوله: «أو مؤجلاً الخ» عزاه في الـمعراج إلی شرح الطحاوی وقال وعن أبی حنیفة لایمنع وقال صدر الشهید لاروایة فیه، ولكل من الـمنع وعدمه وجه، زاد القهستانی عن الجواهر والصحـیح أنه غیر مانع» [رد المحتار: ۲/۶، امداد الفتاوی: ۲/۸].
والله أعلم بالصواب
خدانظر -عفا الله عنه-
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان ۲۲/۱/۱۴۱۸هـ.ق